Թարգմանություններ


Անտոն Օրեխ. 1800 լուսատարի

Անտոն Օրեխը ռուսաստանցի լրագրող է, «Эхо  Москвы» համացանցային կայանի վարող։ Համարում է իրեն սպորտային մեկնաբան, բայց նաև նշում է, որ իր լավագույն հրապարակումներն այնուամենայնիվ սպորտի մասին չեն։ Այդ հրապարակումներից մեկը՝ Հայաստանում կատարվող իրադարձությունների վերլուծությամբ՝ ստորև։



Իմ մեջ միշտ մի հարցն է ծագում. իշխանություն են թափանցում միայն հիմար և խիղճ չունեցող մարդիկ, թե իշխանությունն ինքն է վերածում նորմալ մարդկանց հիմարների և զրկում խղճից: Հայկական իշխանությունը ոչնչով չի տարբերվում ցանկացած ուրիշից: Պատգամավորները, որոնք հրաժարվեցին ընտրել Փաշինյանին և իրավիճակը հասցրին կատարյալ անհեեթության, չեն հասկանում մի պարզ բան՝ իրենց ժամանակն անցել է: Նրանք գնալու կամ մնալու ընտրություն չունեն: Նրանց ընտրությունը բոլորովին այլ է՝ ինչպես և երբ գնալ: Կարելի է գնալ հիմա, երբ դեռ ոչ ոք չի տուժել, իսկ զանգվածային բողոքները և համընդհանուր գործադուլը ավելի նման են փառատոնի, և փառք Աստծո, որ այդպես է: Բայց կարելի է շարունակաբար համառել անհասկանալի է՝ ինչի համար և ինչ հաշվարկով: Նույնիսկ եթե փորձեն ուժ կիրառել, ո՞ր բանակը հիմա կգնա ամբողջ ժողովրդի դեմ: Արդեն միանգամայն ակնհայտ է, որ իշխանության դեմ է դուրս եկել ամբողջ ժողովուրդը: Հանրապետական մեծամասնությունը հավանաբար կարող է փորձել իր թեքնածուն առաջադրել, և նույնիսկ նրա օգտին քվեարկել, սակայն այդ թեքնածում որքա՞ն կդիմանա և ինչպե՞ս է նա ղեկավարելու մի երկիր, որտեղ ոչ ոք իրեն չի ենթարկվի, և որտեղ ինքը չի կարողանա ուժ կիրառել իր կարգերը հաստատելու համար: Իշխանության հիմարությունն այն է, որ երբեք չի զգում իր ժողովրդին ձանձրացրած լինելու պահը: Իշխանությունը երբեք չի գիտակցում այն պահը, երբ իրենից բացի վնասից ոչ մի օգուտ չկա: Իշխանությունը համարյա միշտ անընդունակ է ճանաչելու իր սխալները: Իշխանությունը ընդունակ չէ հավատալու, որ մարդիկ կարող են իրենից դժգոհ լինել, իսկ դժգոհության ցանկացած արտահայտում բացատրում է ինչով կուզես, բացի սեփական ապաշնորհությունից: Ահա և Երևանում ինչ-որ մեկը բողոքները արագ բացատրեց Սահակաշվիլիի և նույնիսկ Նավալնու մեքենայություններով: Փոքր ազգաբնակչությունով փոքր երկրում ամենուրեք փողոց են դուրս գալիս ոչ թե հարյուրավոր, ոչ թե հազարավոր, այլ հարյուր հազարավոր մարդիկ: Բայց իշխանության համար ավելի հեշտ է պատկերացնել, որ այս բոլոր մարդկանց ինչ-որ մեկը խաբել է, քան հասկանալ, որ այս մարդիկ պարզապես հոգնել են իրեցն ղեկավարողներից: Ահա՝ ես հիմա խոսում եմ Հայաստանի մասին, բայց կարծես թե ստացվում է Ռուսաստանի մասին: Իրոք, իշխանությունները ամենուրեք նման են, ժողովուրդներն են տարբեր: Հիմա կարևորը՝ որ Հայաստանում ամեն ինչ անարյուն ավարտվի: Նաև շատ կարևոր է, որ մեր անխելք իշխանությունը օգնության չգա անխելք հայաստանյան իշխանությանը: Մեր անխելք իշխանությնը բնորոշ գետաձիու նազանիությամբ, այսպիսով, արագացած թափով կկորցնենք մեր վերջին դաշնակիցներից մեկին, և դեռ լավ է, եթե միարժամանակ թշնամի չվաստակենք: Մեկ էլ՝ ես նայում եմ հայերին ու հասկանում, որ մեզ Հայաստանից բաժանում են ոչ թե Մոսկվայից Երևան ուղիղ գծով 1800 կիլոմետրերը, այլ 1800 լուսային տարի: 

 
Թարգմանությունը՝ Սիրանուշ Ասատրյանի
0 Comments

Հինգ գիտական փաստ իրականության վրա մտքի ազդեցության մասին

2000-ականների սկզբին գիտնականները բացահայտեցին մի շարք շշմեցուցիչ փաստեր, որոնք հակասում են այն ամենին, ինչին մեզ սովորեցրել է հավատալ գիտությունը վերջին 300 տարիների ընթացքում: Այս բացահայտումները այնքան արմատական են, որ ստիպում են վերանայել տիեզերքի կառուցվածի մասին գոյություն ունեցող բոլոր տեսությունները, նաև ցույց են տալիս մեզ ինքնաճանաչման նոր ճանապարհներ: Պատմենք ավելի մանրամասն:

Առաջ ընդունված էր մտածել, որ Տիեզերքը կազմված է մեկուսացած օբյեկտներից՝ անտոմներից, որոնք աննշան ազդեցություն են գործում մեկը մյուսի վրա: Քվանտային տեսությունները պնդում են այլ բան. ֆիզիկական մարմինները կազմված են անդադար փոփոխվող էներգետիկ դաշտերից և անխզելիորեն կապված են միմյանց: Եթե ընդունենք, որ մենք  Տիեզերքի էներգետիկ դաշտի լիիրավ անդամ ենք, ապա այլևս չենք կարող պատկերացնել մեզ որպես բնության հզորության առջև անզոր, պասսիվ դիտորդ: Պետք է մտածենք, որ մենք մեր շուրջը կատարվող փոփոխությունների գործակալ ենք:
Փաստ 1. Տիեզերքը, մեր աշխարհը և մեր մարմինները ձևավորվել են միասնական էներգետիկ դաշտից, որը գիտականորեն ճանաչվել է 20-րդ դարում և այժմ կոչվում է Դաշտ, Քվանտային հոլոգրամ կամ բնության Խելք:
Փաստ 2. Դաշտի օբյեկտները, որոնք ի սկզբանե ֆիզիկապես կապված էին, իսկ հետո բաժանված, շարունակում են այնպես պահել իրենց, կարծես առաջվա նման կապված են:
Փաստ 3. Մարդու ԴՆԹ-ն անմիջական ազդեցություն ունի դաշտում կատարվող ամեն ինչի վրա:
Փաստ 4. Մարդու համոզմունքները և հույզերը փոխում են ԴՆԹ-ն, որը անմիջականորեն ազդում է այն ամենի վրա, ինչը տեղի է ունենում դաշտում:
Փաստ 5. Երբ մենք փոխում ենք սեփական մարմնի և շրջակա աշխարհի վերաբերյալ մեր համոզմունքները, նրանք նյութականացվում են իրական կյանքում: Երևում է՝ իրականության կառուցվածքի մասին թեորեմներում պակասող օղակը մարդու գիտակցությունն է: Այն ամենևին մեկուսաված չէ շրջակա աշխարհից: Այն կարելի է նմանեցնել մի թելի, որը միլիոնավոր այլ թելերի հետ միասին կազմում է ամբողջական գործած կտավ:
Վերջին տարիների ընթացքում գիտնականները ստեղծել են սարքեր, որոնց շնորհիվ հնարավոր է դարձել ֆիքսել քվանտային էներգիայի վարքի տարօրինակությունները: Օրինակ՝
-քվանտային էներգիան կարող է գոյատևել 2 տարբեր վիճակներում՝ մասնիկային և ալիքային.
-քվանտային մասնիկը կարող է միաժամանակ գտնվել մի քանի վայրերում. բայց որքան էլ միմյանցից հեռու գտնվեն քվանտային մասնիկները, նրանք այնպես են գործում, կարծես առաջվա պես կապված են.
-քվանտային մասնիկների համար չկան անցյալ և ապագա հասկացությունները. նրանք գոյություն ունեն միայն այստեղ և հիմա:
Դե,  հիմա խորհեք՝ եթե մասնիկները, որոնցից մենք բաղկացած ենք, վայրկենաբար հաղորդակցվում են միմյանց հետ, կարող են միարժամանակ գտնվել երկու տարբեր տեղում և նույնիսկ փոխում են իրենց անցյալը ներկայում արված ընտրության միջոցով, ապա մենք էլ կարող ենք դա անել: Երբ մենք ընտրում ենք նոր աշխատանք, հարաբաերություններ ենք հաստատում, վճռում ենք ազատվել մահացու վտանգավոր հիվանդությունից, կամ, հակառակը, դժվարությունների առջև հանձնվում ենք, մենք նորից ենք գրում իրականության կոդը: Մեր կատարած յուրաքանչյուր ընտրություն շարժման մեջ է դնում փոփոխությունների ալիքը:
Համոզմունքները որոշում են մեր ապրելակերպը: Նրանցից կախված է ամեն ինչ՝ սկսած մեր առավոտյան ծեսերից և նորարարություններից, որոնց օգնությամբ մենք փորձում ենք բարելավել մեր կյանքը, մինչև պատերազմներում օգտագործվող ավերիչ տեխնոլոգիաները: Այլ կերպ ասած, ամբողջ աշխարհը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ մեր համոզմունքների արտացոլումը: Մեր կյանքը այն է, ինչին մենք հավատում ենք. և՛ հնարավորությունները, և՛ սահմանափակումները ստեղծված են մեր գիտակցության կողմից: Եթե համոզմունքները որոշում են մեր ամբողջ կյանքը, ապա առանցքայինն այն հարցն է, թե որտեղից են նրանք առաջանում: Ամեն օր մենք յուրացնում ենք այն, ինչ ասում է մշակույթը, գիտությունը, կրոնը, և աշխարհի մասին գիտելիքները վերածվում են հավատալիքների: Իսկ եթե այդ գիտելիքները ճշմարիտ չե՞ն: Ակնհայտ է, որ ոչ ճիշտ համոզմունքները չեն կարող ամուր հիմք լինել կյանքի համար: Օրինակ՝ մեզ սովորեցնում են, որ մենք կյանքի փոքրիկ մասնիկներ ենք, որ կարճ ժամանակով հայտնվում ենք կյանքի հոսքում՝ սահմանափակված տարածության, ատոմների և ԴՆԹ-ի օրենքներով: Այսպիսի հայացքը կյանքի նկատմամբ ենթադրում է, որ ապրելով այս աշխարհում՝ մենք չնչին ազդեցություն ենք ունենում ցանկացած բանի վրա, իսկ երբ հեռանում ենք, Տիեզերքը նույնիսկ չի նկատում մեր բացակայությունը: Բոլոր դարերում եղել են մարդիկ, որոնք հրաժարվել են ընդունել այն սահմանափակումները, որոնք աշխարհը դնում է մարդու վրա: Նրանք որոնումներ են ձեռնարկել իրենց վերագրված սահմաններից դուրս։ Նրանք մեկուսացրել են իրենց աշխարհից և դեն նետել այն ամենը, ինչ իրենց սովորեցրել են: Ծայրահեղ զրկանքների դիմաց պարգևը նոր ազատությունն է եղել և աներևակայելի ֆիզիկական կարողությունները:

Աղբյուրը

Թարգմանությունը՝ Սիրանուշ Ասատրյանի 

0 Comments

Հյուսիսային Բևեռը շուտով կհայտնվի… Լոնդոնում

Ընդհանրապես, մոլորակի բևեռների տեղաշարժումը գերանսովոր երևույթ չէ: Գիտնականների ընկերակցությունը ծանոթ է այդ միտումին այն պահից, երբ պարզվեց, որ Երկրագունդը կատարյալ կլոր չէ: Բացի այդ, մոլորակը փոքր ինչ տատանվում է տարածության մեջ, քանի որ պտտվում է իր առանցքի շուրջը: Սակայն Երկրի բնական տատանումները վերջին ժամանակներս գնալով ուժեղանում են: Այսպիսի եզրակացություններ են արել գիտնականները ստացված վերջին տվյալների հիման վրա: Հետազոտության մասին տեղեկությունը հայտնվեց Science Advances-ի վերջին համարում. հիմա գիտնականները համոզված են, որ տատանումների ուժգնացումը մարդկային գործունեության հետևանք է:


Հյուսիսային բևեռը դրեյֆում էր դեպի արևմուտք՝ կանադական Հուդզոնի ծոցի ուղղությամբ: Սակայն 2000թվից բևեռը սկսեց փոխել շարժման ուղղությունը և ուղևորվեց դեպի արևելք, ընդ որում՝ դրեյֆի արագությունը գերազանցում է ստանդարտը երկու անգամ:


Այժմ գիտական խմբակցությունը հավատացնում է, որ գործերի այդպիսի դրության համար պատասխանատու է զանգվածի տեղաբաշխման փոփոխությունը մոլորակի մակերևույթին:
Բայց ինչպե՞ս մոլորակի մասշտաբի հետ համեմատած այդքան փոքր մարդկային էակներին հաջողվեց այդպես էականորեն ներգործել ամբողջ մոլորակի զանգվածի վրա: Շատ պարզ. ջրի և ցամաքի վրայի սառույցի բալանսը գլոբալ տաքացման պատճառով խախտվում է: Գրենլանդիայի և Անտարկտիդայի սառցային ծածլույթի արագ ապակայունացումը այստեղ նշանակալից դեր խաղաց: Համակարգչային մոդելը ցույց է տվել, որ Հնդկական օվկիանոսի և Կասպից ծովի ջրերի մակարդակի բարձրացումը հանգեցրել է Հյուսիսային բևեռի՝ անբնական ուղղությամբ շարժվելուն: 

Գիտնականների խումբը օգտագործել է գրավիտացիոն անոմալիաների մասին տվյալները, որոնք ստացվել էին Grace արբանյակի միջոցով: Այդ տեղեկատվությունը թույլ տվեց եզրակացություն անել, որ Երկրագնդի առանցքը հատկապես զգայուն է միջին լայնություններում ջրային զանգվածի փոփոխության նկատմամբ: Տագնապ է առաջացնում ոչ թե բևեռի շարժման փաստը, այլ նրա անտարակույս փոխադարձ կապը մոլորակի կլիմայի հետ: Գիտնականները անհանգստանում են, որ գործերի այդպիսի դրությունը կարող է հանգեցնել ամբողջ Ասիայի տարածքում լիակատար երաշտի: Եվ շատ հնարավոր է՝ մեր երեխաները կլսեն հեքիաթներ Սանտայի մասին, ով ապրում է Հյուսիսային բևեռում՝ Պեկինից ոչ հեռու:
Թարգմանությունը՝ Սիրանուշ Ասատրյանի

 

0 Comments

Հետաքրքիր փաստեր Բայկոնուրի մասին և դրա հետ կապված գաղտնիքներ

Այստեղից մարդն առաջին անգամ ոտք կդնի տիեզերք և կնվաճի այն: Այս տեղը մինչ այժմ պահում է իր գաղտնիքներն ու առասպելները: 



Սև հովիվը
Ղազախերենից թարգմանած՝  Բայկոնուր նշանակում է հարուստ հովիտ: Այդպես է կոչվում այն տեղանքը, որտեղ տեղակայված էտիեզերակայանը: Այս ամայի վայրերում բնակվող հին քոչվոր ցեղերը ունեին հետաքրքիր լեգենդ սև հովվի մասին, ով մորթիներից հսկայական պարսատիկ էր սարքել, լցրել այն շիկացած քարերով և ուղտի ճարպով և նետում էր այդ քարերն իր իջևանատեղին մոտեցող թշնամիների վրա: 
Այդ տաք քարերն ու ճարպը ընկնելով խոցում էին թշնամուն, իսկ ողջ մնացածները սարսահար փախչում էին: Քարերի ընկած տեղերում երկար ժամանակ ոչինչ չէր աճում, և հողի վրա մնում էին սև խանձված հետքեր: Այս հովիտը քոչվորները համարում էին «երկրագնդի պորտ»: Մասնագետների կարծիքով այս լեգենդի տարիքը 10 դարից ավելի է: Իսկ այժմ տիեզերակայանի հսկայական «պարսատիկից» դուրս են թռչում բոլորովին այլ «թեժ քարեր»՝ արբանյակներ և հրթիռներ: Այսպես, հնադարյան լեգենդը գտավ իր արտացոլումը այժմեականության հայելիում: 
Մարզադշտ
Բայկոնուրը մարզադաշտ է: Այսպես էր նշված քողարկող լեգենդում: Շինարարությունը վարում էին խիստ գաղտնիության պայմաններում: Ոչ ոք չպիտի իմանար, թե ինչ է կառուցվում և ինչի համար: Բեռները ժամանում էին սովորական վագոններով, որոնք դատարկվում էին գիշերվա քողի տակ: Շինարարները համոզված էին, որ մարզադաշտ են կառուցում, շինարարության ավարտից հետո շատերը տարակուսում էին՝ մարզադաշտ ենք կառուցել, ապա ինչի՞ համար են մեդալներն ու շքանշանները:
Դժվարին պայմանների մասին, ինչպիսիք են կլիման, փոթորիկը, չորահողմը, սառնամանիքը, չենք խոսում: Սկզբում շինարարները ապրում էին գետնափոր տներում, հետզհետե կառուցվեցին բարաքներ: Ապագա տիեզերակայանի հարևանությամբ կառուցվեց այլ՝ կեղծ տիեզերակայան, նաև մի ամբողջ քաղաք-մուլյաժ՝ իր դպրոցներով, բնակելի տներով և այլ օբյեկտներով: 
Երջանկաբեր վայր
Բայկոնուրը Օդեսայի, Տրոիցե-Սերգյան Լաորի և Մոսկվայի հետ մեկտեղ Սերգեյ Կորոլյովը համարում էր երջանկաբեր վայր: Ապագա «գագարինյան» մեկնարկի համար փոսորակը փորելիս 35 մ խորության վրա հայտնաբերվեց նախնադարյան խարույկատեղ: Հնէաբանները պարզել են գտածոյի տարիքը՝ մ.թ.ա. 10-35 հազար տարի: Այս տեղեկությունը շատ ուրախացրեց Կորոլյովին, նա համարեց սա երջանկաբեր նշան. «Մենք կառուցում ենք կյանքի սահմանին: Եթե մեզանից առաջ այստեղ կյանք է եղել, ապա այս տեղանքը երջանկաբեր կլինի նաև մեզ համար»:
Գլխավոր կոնստրուկտորը այս հին խարույկից մի ածուխ էր վերցրել և պահում էր լուցկու տուփի մեջ:
Քաղքենի ազատախոհը
Եղե՞լ է սա արդյոք: Իհարկե՝ ոչ: Այս լրագրային առակը հայտնվեց մամուլում 70-ականներին և առաջացրեց բավականին լուրջ արձագանքը ընթերցողների, որոնք դա հալած յուղի տեղ էին ընդունել: Իբրև թե 1848թ.-ի «Московские губернские ведомости»-ն հայտնել է «Քաղքենի Նիկիֆոր Նիկիտինին լուսին թռչելու դավադիր խոսքերի համար աքսորել կիրգիզ- կայսացական տափաստանի Բայկոնուր գյուղ»: Այդպես է կատակել «Известие» -ի ընթերցող մի դնեպրոպետրովցի, ով 1974թվին վերցրել և խմբագրություն էր ուղարկել մի նամակ, որի մեջ զետեղել էր «Днепр вечерний» թերթից կտրածո: Ավելի ուշ, երբ մամուլում աղմուկ բարձրացավ, ընթերցողը խոստովանեց, որ ամեն ինչ հնարել է, որովհետև ուզում էր կատակել: Չի եղել ոչ մի քաղքենի, չի եղել ոչ մի աքսոր:
Դը Գոլը Բայկոնուրում 
1966 թ. հունիսի 25-ին Բայկոնուրից 45 կմ-ի վրա գտնվող Լենինսկ քաղաքը մեկ օրով, խստագույն գաղտնիութան նկատառումներից ելնելով, դարձավ Զոեզդոգրադ: Շտապ կարգի են բերվել գազոնները, մայթերը ծածկել են նոր ասֆալտով. պարզ էր, որ քաղաքում ինչ-որ կարևոր բանի էին պատրաստվում: Այսպես սկսվեց «Պալմա-1» գործողությունը՝ ԽՍՀՄ-ի հրթիռային հզորության հսկայական ներկայացում- ցուցադրումը: Հանդիսատեսն էր հենց ինքը՝ Ֆրանսիայի նախագահ գեներալ Դը Գոլը: Գործողությանը մասնակցում էին ՍՆՀԶ-ի (Ստրատեգիական նշանակության հրթիռային զորքեր) հրամանատարը և Բայկոնուրի բոլոր հրթիռային զորամասերը, նաև Խռուշչովը, Բրեժնևը, Կոսիգինը և մյուսները: Ցուցադրումը անցավ անթերի, Դը Գոլը տպավորված էր: 
Մարդու՝ տիեզերք հաջողված արձակումը սովետական հրթիռների նկատմամբ լուրջ հետաքրքրություն առաջացրեց արևմուտքի երկրներում: Որոշվեց, տեղեկատվության չարտոնված արտահոսքից խուսափելու համար արևմտյան ղեկավարների համար կազմակերպել դեպի տիեզերակայան «էքսկուրսիաների» շարք: Մինչ այժմ անհայտ է «Պալմա» կոդային անվանումով գործողությունների ստույգ թիվը, բայց հստակ հայտնի է, որ դրանք մի քանիսն են եղել:
 
Անհայտ ողբերգություն
Հոկտեմբերի 24-ը Բայկոնուրում լռության օր է: Դա հիշատակ է երկար թաքցված և այդ պատճառով քիչ հայտնի ողբերգության մասին: 1960 թվի հոկտեմբերին նոր միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռի փորձարկման ժամանակ տեղի ունեցավ աղետ: Էլեկտրատեխնիկակակն փորձարկում անցկացնելիս լցավորված հրթիռում հանկարծակի տեղի ունեցավ շարժիչի երկրորդ աստիճանի գործադրում: Հրդեհ բռնկվեց, որի արդյունքում ինչպես նայև վառելիքի գոլորշիներից թունավորումից զոհվեցին 76 զինծառայող և քաղաքացիական մասնագետներ:
Զոհվածների թվում էր ՍՆՀԶ-ի գլխավոր հրամանատարը՝ հրետանու մարշալ Մ. Ի. Նեդելինը: Ականատեսների խոսքերով, մարշալից, որ նստած էր փայտյա աթոռին՝ հրթիռից ոչ հեռու, միայն ստվերն էր մնացել և համազգեստի հալված կոճակը, որով էլ նրան ճանաչել են: Գլխավոր հրամանատարի մահը և աղետը թաքցրին: Զոհվածների հարազատներին տեղեկացրին միայն մի շաբաթ անց: Հատկապես հարցախույզների համար հորինեցին բենզինի տակառների վառվելու տարբերակը:
Լեգենդար արձակումներ
Միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռը, Երկրի առաջին արհեստական արբանյակը՝ հենց այն լեգենդար «Սպուտնիկ-1»-ը, Լուսին հասած առաջին սարքը՝ «Լունա-1», կառավարվող ուղեծրային առաջին նավը՝ Յուրի Գագարինի հետ, առաջին կինը՝ Վալենտինա Տերեշկովան, տիեզերքում: Բոլորը արձակվել են Բայկոնուր տիեզերակայանից: 
Թարգմանությունը՝ Սիրանուշ Ասատրյանի

Դիֆուզիա

Read More 0 Comments

Նիկոլա Տեսլայի 8 քաղվացքները

Մեծագույն ինժեներներից մեկըծնվել է 157 տարի առաջ՝ 1856 թ.հուլիսի 10 ինԿենդանության օրոքնրա հայտնագործություններիփառքը հաճախ հասնում էրուրիշներինբայց պատմությունըամեն ինչ իր տեղն է դնումԹերևս,բոլորից լավ դա գիտնականին իր Ձոնի մեջ արտահայտել էամերիկացի քաղաքական գործիչՖիորելլո Լա ԳուարդիանովՏեսլայի մահվան պահին Նյու Յորքիքաղաքապետն էր. «Տեսլանիրականում մահացած չէՄիայն նրա խեղճ մարմինն է անշարժացելՏեսլայիիսկական ամենակարևոր մասը ապրում է իր նվաճումներումորոնք իսկապես մեծենհամարյա անհաշվելի են և դարձել են մեր քաղաքակրթությանմեր առօրյայիանբաժանելի մասը»Նիկոլա Տեսլայի ծննդյան օրվա առթով կազմել ենք նրակյանքի տարբեր բնագավառների մասին ասույթների ոչ մեծ ցուցակ:

1. Ապագայի տեխնոլոգիաների մասին
Շուտով հնարավոր կլինի հաղորդագրությունների անլար փոխանցումը ամբողջաշխարհովինչը այնքան պարզ կլինիոր ամեն ոք կկարողանա կրել իր հետ դրահամար սեփական սարքը և ղեկավարել այն:

2. Համբերության և պլանավորման մասին
Շ
ատ գյուտարարների խնդիրն է՝ նրանք համբերություն չունենՆրանց կամքի ուժըչի բավարարում ինչ-որ բան մտքում ուսումնասիրելու դանդաղհստակ և պարզ,այնպեսոր նրանք ճշգրիտ պատկերացնեն՝ ինչպես դա կաշխատիՆրանք ուզումեն անմիջապես փորձարկել մտքին առաջինը եկած գաղափարը և արդյունքումծախսում են մեծ գումարներ և շատ լավ նյութեր՝ միայն փորձնականճանապարհով պարզելուոր սխալ ուղղությամբ են աշխատումԲոլորս էլսխալներ ենք անումև ավելի լավ է անել դրանք նախքան ինչ-որ բան կատարելը:

3Իր ժառանգության մասին
Ինչպիսին կլինի իմ հետազոտությունների արդյունքը՝ ցույց կտա ժամանակը:Բայց ինչպիսին էլ լինի այն և ինչին էլ հանգեցնիես ավելի քան գոհացած կլինեմ,եթե եկող սերունդները ընդունենոր եսթեև փոքրբայց ներդրել եմ իմ բաժինըգիտության զարգացման մեջ

4Անհատականության և մարդկության մասին
Խոսելով մարդու մասին՝ միաժամանակ պատկերացնում ենք ամբողջմարդկությունըև կիրառելով գիտական մեթոդները առանձին անհատինկատմամբ՝ պետք է հաշվի առնել այդ ֆիզիկական փաստըԿարո՞ղ է այսօրորևիցե մեկը կասկածել, որ այս բոլոր միլիոնավոր անհատականությունները,անվերջ տեսակները և բնավորությունները մի ամբողջություն են կազմում
Չնայած կամքի և գործողության ազատությանը՝ մենք միմյանց հետ ենք մնում,ինչպես երկնակամարի աստղերն են միացած անխզելի կապերովԱյդ կապերըանտեսանելի ենբայց մենք կարող ենք դրանք զգալԻմ կտրած մատըորըարյունահոսում էիմ մասն էԵս տեսնում եմ ընկերոջս ցավըև այդ ցավը ինձ էլ էխոցում. միասնական ենք ես և ընկերսԵվ դիտելով ջախջախված թշնամուն,նույնիսկ նրանում համար ամենաքիչը կցավեի ամբողջ տիեզերքումես, միևնույնէ, ողբում եմՄի՞թե դա ապացույց չէոր մենք մի ամբողջության մասնիկ ենք:

5.Վատնողության մասին
Մենք կառուցում ենքորպեսզի քանդենքՄեր ջանքերն ու ռեսուրսներըմեծամասամբ վատնած ենՄեր առաջընթացը կրում է ամայության կնիքը:Ամենուր միայն ժամանակիջանքերի և կյանքի վատնում էՏխուրսակայնճշմարիտ պատկեր:

6Կոկիկության մասին
Յուրաքանչյուրը պետք է համարի իր մարմինը մի անգին պարգև նրանցիցումամենաշատն է սիրումարվեստի հոյակապ ստեղծագործությունՄարդկայինգոյության մտահղացման մեջ ամփոփած աննկարագրելի գեղեցկությունն ուգաղտնիքը այնչափ նուրբ ենոր նույնիսկ խոսքըշունչըհայացքընույնիսկմիտքը կարող են վնասել այնՀիվանդությունները ու մահը բազմացնողփնթիությունը ոչ միայն ինքնաքայքայողայլև անհավատալիորեն բարոյազանցսովորույթ է:

7. Իր գյուտերը յուրացնողների մասին
Թող ապագան պատմի ճշմարտությունը և գնահատական տա յուրաքանչյուրին իրաշխատանքներին և նվաճումներին համապատասխանՆերկան նրանց էպատկանումիսկ ապագանհանուն որին ես իրոք աշխատել եմ՝ ինձ:

 

8.Կյանքի գաղտնիքների մասին
Կյանքը մի չլուծվող հավասարում է և միշտ կլինի այդպիսինթեպետպարունակում է մի քանի հայտնի գործոններ
 
Թարգմանությունը՝ Սիրանուշ Ասատրյանի
0 Comments

Նեյրոկենսաբանների 8 խորհուրդներ, թե ինչպես մեկընդմիշտ երջանիկ լինես

Գոյություն ունեն հազարավոր խորհուրդներ և հոգեբանական մեթոդիկաներ, որպեսզի մարդ իրեն երջանիկ զգա և ուրախանա ամեն նոր օրվա համար: Իսկ ի՞նչ է հանձնարարում մեզ մեր սեփական ուղեղը:
Adme.ru-ն հավաքել է այննեյրոկենսաբանների մշակումները, ովքեր հստակ գիտեն՝ ինչու և երբ է ուղեղը պարգևում մեզ լիարժեք բավարարվածության զգացում:





1.      Սովորել «շնորհակալություն» ասել
Ինչ է կատարվում. երբ մենք շնորհակալ ենք որևիցե մեկին կամ նույնիսկ ճակատագրին ինչ-որ բանի համար, ապա կենտրոնանում ենք կյանքի դրական կողմերի վրա: Հաճելիի մասին հիշողությունները գործարկում են գլխուղեղի առաջնային կեղևում սերոտոնինի արտադրումըԱյսպիսի մեթոդը հաճախակիօգտագործվում է ընկճախտի բուժման ընթացքում:

2.      Խնդիրները լուծել հենց որ դրանք ծագում են
Ինչ է կատարվումուղեղը 24 ժամ շարունակ փնտրում է մեզ անհանգստացնողյուրաքանչյուր խնդրի լուծումը: Դա շատ էներգիա է տանումայդ պատճառով մենքտագնապում և նյարդայնանում ենք, երբ ուղեղը հոգնել է, բայց արդյունք չկա:Սակայն յուրաքանչյուր որոշման ընդունումը նա խրախուսում էնեյրոմեդիտորների չափաբաժնովորոնք հանգստացնում են լիմբիկ համակարգըև օգնում մեզ կրկին աշխարհը տեսնել լավագույն կողմերովԱյդ պատճառովխնդիրները իրոք ավելի լավ է լուծել մեկը մյուսի հետևից:

3.      Ելք տալ կուտակված ամբողջ վատին
Ինչ է կատարվում. երբ մենք պարզապես տեսնում ենք ինչ-որ տհաճ բան, գործում է ուղեղի մի բաժին, իսկ երբ խոսում ենք նրա մասին, ինչ մեզ դուր չի գալիս՝ բոլորովին ուրիշ բաժին: Երկրորդ դեպքում տհաճ զգացումները ավելի քիչազդեցություն են ունենում մարդու վրաԱյդ պատճառով օգտակար է ելք տալը այն ամենին, ինչ կուտակվել է. ուղեղը գործի կդնի սերոտոնինի արտադրումը ևնույնիսկ դրական կողմեր կգտնի ցանկացած անախորժության մեջ
4.      Հպումներ և գրկախառնություններ
Ինչ է կատարվում. մարդու համար կարևոր է հասարակական փոխներգործությունը։ Հասարակական սատարումը, մասնավորապես հպումներն ու գրկախառնություններն օգնում են մարդկանց ավելի արագ ապաքինվելուհիվանդությունից: Եթե կյանքից վերացվի շոշափողական շփումը, ուղեղը դա կընկալի այնպես, ինչպես ֆիզիկական ցավը. դրա համար պատասխանատու են նույն գոտիները: Եվ արդյունքում սկսվում են պրոցեսներ, որոնք ազդում են տրամադրության վրա և նպաստում են դեպրեսիայի զարգացմանը:

5.      Սովորել, սովորել և կրկին սովորել
Ինչ է կատարվում. ուղեղի համար նոր ինֆորմացիան նշանակում է շրջապատող միջավայրի անընդհատ փոփոխություն: Այդ պատճառով նա աշխատում է հարմարվել, զարգանում է և պարգևատրում է իրեն դոֆամինով՝ ուրախության հորմոնով, նոր ինֆորմացիան ստանալու և մշակելու համար: Եթե ուզում եք երջանիկ լինել, մի վախեցեք նոր բան փորձելուց, իրավիճակը փոխելուց և սովորելուց այն, ինչը դեռ չգիտեք:

6.      Սպորտով զբաղվել
Ինչ է կատարվում. ֆիզիկական բեռնվածությունը սթրես է մարմնի համար: Սթրեսային բեռնվածության ավարտից անմիջապես հետո էնդորֆինների արտանետում է կատարվում: Նրանք արտադրվում են ուղեղի հիպոֆիզի կողմից որպես պարգևատրում և նման են օպիատների (օրինակ՝ մորֆին), որոնք թուլացնում են ցավը և բարձրացնում տրամադրությունը: Կարիք չկա մարաթոններ վազելու. անգամ սովորական զբոսանքը ի զորու է հրաշքներ գործելու: Իզուր չէ, որ բազմաթիվ գրողներ և կոմպոզիտորներ համարում են այն ստեղծական պրոցեսի պարտադիր պայման: 

7.       Խորը քնել
Ինչ է կատարվում. քանի դեռ մենք քնում ենք մթության մեջ, արտանետվում է մելատոնին հորմոնը: Նա դանդաղեցնում է օրգանիզմի բոլոր պրոեսները, օգնում է վերականգնվել ու բարձրացնում է սերատոնինի պարունակությունը հիփոթալամուսում: Եթե ուղեղը արձանագրում է լուսավորության փոփոխություն, գործի է դրվում սթրեսի հորմոնի արտադրությունը, որպեսզի արագ արթնացվիմարմինը: Ուստի, կարևոր է քնել օրվա մեջ 6-8 ժամ բացառապես մութ սենյակում:

8.      Միշտ սպասել որևիցե հաճելի բանի

 

Ինչ է կատարվում. հաճելիինօրինակ՝ ուտելիքին, սեքսին, սպասելու գործընթացը, նման է նախնական թքարտադրության ռեֆլեքսին, որը բացահայտել է Պավլովը: Երբ ակնկալվում է հաճելի իրադարձություն, մեր ուղեղը զգում է հատուկ հաճույք: Այդ պատճառով մենք այդքան սիրում ենք ինչ-որ հատուկ պահից առաջ հաշվել ժամերն ու րոպեները, օրինակ՝ ծննդյան, հարսանիքի օրը, ընկերոջ հետ հանդիպելը կամ աշխատանքային օրվա ավարտը: 
 
Թարգմանությունը՝ Սիրանուշ Ասատրյանի
0 Comments

Խորհուրդներ առաջին կուրսեցիներին Պ. Լ. Կապիցայից

СОВЕТЫ ПЕРВОКУРСНИКАМ

от П.Л. Капицы

 Խորհուրդներ առաջին կուրսեցիներին

Պ. Լ. Կապիցայից

 

Պյոտր Լեոնիդի Կապիցան (1894-1984), ում ակտիվ մասնակցությամբ Մոսկվայի պետական համալսարանում ստեղծվել էր ֆիզիկա-տեխնիկական ֆակուլտետը (որը 1951թ. վերափոխվեց ինքնուրույն ինստիտոտի՝ ՄՖՏԻ), 1947թ. գլխավորեց նույն ֆակուլտետի ընդհանուր ֆիզիկայի ամբիոնը և 1947-1949 թթ ֆակուլտետի ուսանողներին դասախոսում էր ընդանուր ֆիզիկայի երկամյա դասընթացը:

Որպես դասախոսական փորձարարություն, ընդանուր ֆիզիկայի դասախոսությունները միասնական ծրագրի շրջանակներում զուգահեռ կարդում էին երկու դասախոս, յուրաքանչյուրը շաբաթական մեկական դասախոսություն՝ փորձարարար -ֆիզիկոս (ակադեմիկոս Պ. Լ. Կապիցան) և տեսաբան -ֆիզիկոս (ակադեմիկոս Լ. Դ. Լանդաուն, հետո նրան փոխարինեց Ե. Մ. Լիֆշիցը) ովքեր ուսանողներին տալիս էին ֆիզիկայի դասընթացի  իրենց մասնագիտական տեսլականը:           

Առաջին կուրսի ուսանողներին բարձրագույն մաթեմատիկայից անհրաժեշտ սկզբնական նախապատրաստում ապահովելու նպատակով, առաջին կիսամյակի ընդանուր ֆիզիկայի դասախոսությունները սկսվում էին մեկամսյա ուշացումով՝ հոկտեմբերին:

Զուգահեռ դասախոսությունները առաջինը միշտ սկսում էր Պ. Լ. Կապիցան: Ինչպես 1947թ., այնպես էլ 1949թ. մեխանիկայի ֆիզիկական հիմունքների շարադրմանը նախորդում էր ներածական մաս, որտեղ Պ. Լ. Կապիցան պատմում էր նոր ֆակուլտետում ֆիզիկայի դասավանդման սկզբունքների մասին և կիսվում էր ֆիզիկան ուսումնասիրելու իր փորձով ու խորհուրդներով:

Պ. Լ. Կապիցայի դասախոսությունները սղագրվում էին, դրանց վերծանված, բայց հեղինակի կողմից չստուգված մեքենագիր պատճենները, որոնք պարունակում են բազմաթիվ անճշտություններ, վրիպումներ և վրիպակներ, գտնվում են Պ. Լ. Կապիցայի անվան ֆիզիկա-տեխնիկական պրոբլեմների ինստիտուտի Պ. Լ. Կապիցայի անվան թանգարանում և ՄՖՏԻ-ի պատմության թանգարանում:

1947թ.-ի առաջին դասախոսության ներածական մասին սղագրությունը, «Ֆիզիկան ուսումնասիրելը գիտաշխատողի տեսանկյունից» վերնագրով, առաջին անգամ հրատարակվել է (խմբագիր Պ. Ե. Ռուբինին) Պ. Լ. Կապիցայի   հոդվածների և ելույթների «Փորձ, տեսություն, պրակտիկա» ժողովածույի 4-րդ՝ վերջին հրատարակությունում, որը հրատարակվել է 1987թ.-ին՝ Պ. Լ. Կապիցայի մահվանից 3 տարի անց:

Այստեղ փորձ է արված միավորել Պ. Լ. Կապիցայի 1947 և 1949 թթ առաջին դասախոսությունների ներածական մասերի սղագրության տեքստերը, որոնք որոշ չափով տարբերվում են ինչպես շարադրման հերթականությամբ, այնպես էլ պարունակվող նյութերով:

Սա թույլ է տալիս ժամանակակից ընթերցողին հասցնել Պ. Լ. Կապիցայի բոլոր արտահայտված մտքերը և նկատառումները ֆիզիկայի դասավանդման և ուսումնասիրության մասին, որոնք պահպանել են իրենց արդիակությունը մինչ այսօր:

Միասնական տեքստի կապակցվածության նկատառումով, սղագրությունների որոշ մասեր վերադասավորված են, խմբագրական նվազագույն ուղղումները և լրացումները արված են անմիջապես տեքստում  կամ ավելացված են ծանոթագրություններում:

В.С. Булыгин

Վ. Ս. Բուլիգին

 

Ինչպես է պետք ուսումնասիրել ֆիզիկան

 

Մենք այսօր միասին պիտի սկսենք ընդհանուր ֆիզիկայի դասընթացը: Այս դասընթացը ձեզ համար հիմնական է՝ ելնելով ֆակուլտետի անվանումից, որտեղ ֆիզիկան առաջին տեղում է: Ֆիզիկան ձեզ համար գլխավոր առարկան է, իսկ մյուսները ֆիզիկան ուսումնասիրելուն օգնելու համար են: Ֆիզիկան այն աշխատանքի հիմքն է, որին դուք նվիրելու եք ձեր կյանքը, ապագան, այդ պատճառով էլ այս առարկային պետք է վերաբերվել հատկապես լրջորեն: Մեծ պատասխանատվություն եմ զգում, որ որոշել եմ ղեկավարել ֆիզիկայի դասավանդումը ձեր ֆակուլտետում:

Դուք առաջիկայում պետք է դառնաք երիտասարդ գիտնականներ, հետազոտողներ, ձեզ հատուկ ընտրել են, ինքներդ զգացել եք, թե ինչ խիստ քննություն է եղել: Ձեզնից շատերը այն հաջողությամբ անցան և հիմա այստեղ են: Ընդհանուր ֆիզիկայի դասընթացը նախատեսված է երկու տարվա համար, և երկու տարի հետո կհանձնեք քննություն, որի արդյունքներից է կախված ֆակուլտետում ձեր հետագա մնալը, կորոշվի, թե արդյոք ձեզանից գիտնական դուրս կգա, թե՝ ոչ: Ֆակուլտետը պատրաստում է գիտական աշխատողներ, և ֆիզիկայի ուսումնասիրությունը, ֆիզիկան հասկանալու և տիրապետելու կարողությունը ցույց կտա, թե արդյոք դուք կարող եք գիտնական դառնալ:

Թե ինչ է ֆիզիկան, բոլորդ պատկերացնում եք, դուք այն ուսումնասիրել եք դեռ միջնակարգ դպրոցում, և առարկան մոտավորապես ձեզ հայտնի է: Տալ ֆիզիկայի խիստ ահմանումը բավականին բարդ է, քանի որ հիմա ֆիզիկային է վերաբերվում ամեն ինչ՝ ռադիոտեխնիկան, օպտիկան ֆիզիկայի մի գլխի զարգացումն է, ինչպես նաև աստղագիտությունը, ակուստիկա, և այլն: Ամենը, ինչ վերաբերում է անշունչ բնությունը ուսումնասիրելուն, հիմնականում ֆիզիկայից է բխում: Օրինակ հենց քիմիան, այն նույնպես ծագել է ֆիզիկայից:

Իսկ ի՞նչ է ընդհանուր ֆիզիկան: Ֆիզիկայի ամեն բաժին զարգանում է որոշակի հիմնական օրենքներով, այդ հիմնադրույթները հանդիսանում են հիմք ֆիզիկայի յորաքանչյուր բաժնի համար, և կազմում են ընդհանուր ֆիզիկան: Այդ պատճառով էլ շատ կարևոր է լավ և ամբողջությամբ յուրացնել ֆիզիկայի այդ հիմնական օրենքները: Ձեր հետագա աշխատանքը կախված է ֆիզիկայի այս հիմնադրույթները յուրացնելուց: Այդ հիմնական օրենքները օգտագործելու հմտությունը անհրաժեշտ է և՛ ֆիզիկան ուսումնասիրելու համար, և՛ ֆիզիկայի առանձին բնագավառներում, որում կմասնագիտանաք, աշխատելու համար:

Այդ պատճառով էլ ես, որպես ֆիզկիայի բնագավառում 30 տարուց ավելի աշխատող, կուզենայի առաջին դասախոսության ժամանակ մի քանի խորհուրդ տալ, թե ինչպես լավագույնս ուսումնասիրել ֆիզիկան և ինչպես լավագույնս գլուխ հանել նրա հիմնական օրենքներից: Գուցե, խորհուրդներս ձեզ օգնեն, և խնայեն ձեր ժամանակը:

Ֆիզիկան բաղկացած է մի շարք առանձին բաժիններից, ինչպես մեխանիկան, ակուստիկան, օպտիկան, էլեկտրականությունը և այլն: Ֆիզիկայի բաժինների միջև խիստ սահմանազատում դժվար է հաստատել, ֆիզիկայի սկզբնական բաժինները ընդգրկվում են հաջորդներով, օրինակ էլեկտրականությունը պետք է իմանալ ֆիզիկայի համարյա ցանկացած բաժին ուսումնասիրելիս: Այսպիսով, ֆիզիկայի բաժինների միջև սահմաններ անցկացնել դժվար է, և ուստի երբ դուք ուսումնասիրում եք ֆիզիկա, ստիպված եք լինում գնալ համակենտրոն շրջաններով: Սկզբից ֆիզիկան առաջին մոտավորությունով, հետո ավելի ճշգրիտ մոտավորությունով, որը ավելի խորն է ընդգրկում առարկան, և վերջապես երրորդ մոտավորությունը՝ երբ դուք արդեն կարող եք մասնագիտանալ և ընտրած մասնագիտությամբ առաջ շարժվել:

Առաջին շրջանը դուք անցել եք միջնակարգ դպրոցում, հիմա դուք կանցնեք երկրորդ շրջանը: Դուք հիմա պետք է ուսումնասիրեք ընդհանուր ֆիզիկայի դասընթացի բոլոր հիմնական օրենքները՝ ֆիզիկայի բոլոր հիմնական բնագավառներում. դա անհրաժեշտ է իմանալ յուրաքանչյուրիդ, որպեսզի հաջողությամբ մասնագիտանաք այն բնագավառում, որտեղ դուք պետք է աշխատեք որպես երիտասարդ գիտնական:

Ինչպե՞ս եք ֆիզիկան ընկալել առաջ, և ինչպե՞ս եք ընկալելու այն հիմա: Միջնակարգ դպրոցում ձեզ այսպես են սովորեցրել. տվել են ընդհանուր օրենքը և տեսել, թե ինչպես է այն իրագործվում բնության մեջ: Գիտությունը այլ կերպ է ստեղծվել: Գիտությունը չի ստեղծվում ընդհանուր օրենքներից. դրանք պետք է գտնել և գիտնականները դրանք են փնտրում: Այսպիոսվ, գիտությունը սովորաբար մատուցվում է ոչ այնպես, ինչպես ստեղծվում է, այլ գլխիվայր շրջված:

Ընդհանուր ֆիզիկայի օրենքները դասագրքերում շարադրելիս, սովորաբար նրանց կանխադրում են, ընդունում և հետո դրանցից դուրս բերում տարբեր երևույթներ: Սովորաբար այսպես է շարադրվում ֆիզիկան դասագրքերի մեծամասնությունում: Ձեր՝ ապագա գիտնականների համար, դա հարմար ձև չէ. ինքներդ պետք է փորձեր անեք, իմանաք այն ճանապարհը, որով ստեղծվել են այդ օրենքները և նրանց գտնելու պրոցեսից գլուխ հանեք:

Ֆիզիկայի բնագավառում չաշխատողների համար, այսպիսի դեդուկտիվ ընկալումը լիովին արդարացի է՝ գիտենալ օրենքները և նրանցից օգտվել կարողանալը լավ է ճարտարագետների և մյուսների  համար, սակայն երիտասարդ գիտնականներին անհրաժեշտ է իմանալ այն ճանապարհը, որը անցել է գիտությունը, որը անում է ֆիզիկան:

Երբ մենք փնտրում ենք մեխանիկայի, էլեկտրատեխնիկայի, էլեկտրականության ընդհանուր օրենքները, առաջին հերթին պետք է ուսումնասիրել երևույթը, օրինակ, մարդը առաջին անգամ տեսել է էլեկտրական կայծը և ցանկացել է ուսումնասիրել էլեկտրականություն: Նա տեսնում է, որ. էլեկտրական պարպում է տեղի ունենում, սակայն ինքը էլեկտրականությունից գաղափար չունի: Ինչպե՞ս կմոտենա հարցին: Իհարկե նա աայդ երևույթը պետք է կապի այլ երևույթների հետ: Նա ուշադրություն է դարձնում, որ շփման ժամանակ էլեկտրականությունը է առաջանում, ուշադրություն է դարձնում, որ կարելի է մարմինը լիցքավորել էլեկտրականությամբ, առաջանում է էլեկտրաունակության գաղափարը, հետո հայտնվում է չափիչ սարք՝ էլեկտրոսկոպը:

Բնությունը ուսումնասիրելիս առաջնահերթ պետք է սովորել փորձեր անել, որոշել ինչը չափել և սովորել՝ ինչպես չափել: Սա գտնելը դժվար է: Շատ ժամանակ պահանջվեց որպեսզի մարդկությունը մոտենա ֆիզիկական չափումներին: Ես բերեցի կայծի օրինակը. քանի դեռ մարդիկ չգիտեին, թե ինչպես պատրաստվել չափումներին, քանի դեռ հայտնագործված չէր Լեյդենյան անոթը, էլէկտրականությունը հնարավոր չէր ուսումնասիրել, որովհետև սկզբից պետք էր կարողանալ կուտակել այն, ստեղծել ամենապարզ ձևի էլեկտրակուտակիչ:

Երբ դա ստեղծվեց, հնարավոր դարձավ չափելը, և միայն այդ ժամանակ սկսեցին չափումներ կատարել: Մի շարք փորձեր կատարեցին, փորձեցին ստանալ էլեկտրաստատիկ դաշտի օրենքները, Կուլոնի օրենքը՝ այսպիսին էր ճանապարհը: Աստիճանաբար, փորձերից և նրանց ընդհանրացումներից անցան ֆիզիկական օրենքին, այսպիսին է գիտության զարգացման ճանապարհը, մակածական ճանապարհը, մակածության ճանապարհով գիտակցում և գտնում են բնության օրենքները:

Գիտության և զանազան գիտելիքների ընկալումը յուրաքանչյուրի համար անհատական է: Մեկը ավելի լավ է մտածում մաթեմատիկական սիմվոլների օգնությամբ և ինչ-որ օրենք պատկերացնում է մաթեմատիկական բանաձևի տեսքով: Մյուսը հակված է մոդելային մտածողության, նրա համար օրենքը կապված է որոշակի փորձի, իր դիտած հայտնի պրոցեսի հետ: Ամեն ոք պատկերացնում և ընկալում է ֆիզիկան յուրովի: Այնպես որ պատահում է գիտության և նրա օրենքների տարբեր ընկալում, և դուք հարկադրված չեք ինչ որ բան անպայման պատկերացնել մաթեմատիկորեն, եթե ձեզ ավելի հեշտ է դա երևակայել: Թե ինչպիսին կլինի գիտության ընկալման ձեր ուղին այդքան կարևոր չէ, կարևորը դրա միջոցով ձեր ստացած գիտելիքները կիրառելն է:

Կարելի է այսպիսի համեմատություն կատարել: Ենթադրենք, ձեզ անհրաժեշտ է կողմնորոշվել քաղաքում. Մոսկվայի որևէ մասից պետք է հասնել Կարմիր հրապարակ՝ որոշակի ժամին: Մեկը կփորձի կողմնորոշվել քաղաքի հատակագծով կամ հիշի փողոցների անունները և այդ անունները փնտրելով կքայլի, սա ձևական ընկալում է: Երկրորդը կհիշի փողոցների դասավորությունը, բայց ոչ նրանց անունները, և կկողմորոշվի տեսողական հիշողությամբ: Երրորդը պարզապես կհիշի ուղղությունը և Արևին նայելով կհասնի Կարմիր հրապարակ, իսկ մեկն էլ ինտուիտիվ զգալով՝ կքայլի ճիշտ ուղղությամբ և կհասնի, հոտառությամբ կհասնի: Ամենը, ինչ պահանջվում է յուրաքանչյուրից՝  ժամանակին Կարմիր հրապարակ հասնելն է:

Այդպես էլ ձեզանից է պահանջվում հասկանալ ֆիզիկայի օրենքները, իսկ թե ինպես դուք կպատկերացնեք այդ օրենքները, ինչպես կկողմնորոշվեք դրանցում, ձեր գործն է: Իսկ իմ գործը, մեր՝ դասավանդողներիցս յուրաքանչյուրի գործը, ձեզ լիակատար ազատություն տալն է, որ ֆիզիկա գիտությունը յուրացնեք այնպես, ինչպես ձեզ դյուրին է:

Վերջ ի վերջո, եթե գիտության ուսումնասիրության մեջ հասել ես որոշակի նպատակի, դա ամբողջն է, ինչ քեզանից պահանջվում է, իսկ ինչպես ես արել, այնքան էլ կարևոր չէ: Քիչ կարևոր է, թե ինչպես եք հասել մեծ գիտելիքների, շատ կարևոր է, որ դուք հասնեք դրանց, որ կարողանաք օգտագործել դրանք: Ձեզ համար դա շատ կարևոր է:

Այդ պատճառով յուրաքանչյուրը պետք է հիշի, որ գիտության ուսումնասիրումը նա պետք է իրականացնի իրեն համար հեշտ ձևով, երբեք պետք չէ բռնանալ սեփական անձի վրա: Եթե ավելի շատ պատկերներով ես մտածում, օգտվիր այդ մեթոդից: Ֆիզիկայի և մեխանիկայի գրքերը ընտրիր քո ճաշակով, քանի որ ճաշակովդ ընտրվածները լավագույնն են քեզ համար: Մեկին մի գիրքն է դուր գալիս, մյուսին՝ մեկ ուրիշը: Որ գիրքը հեշտ է ընկալվում, ձեզ համար լավագույնն է:

Շարունակելով համեմատությունը, հարկ է նշել քաղաքում կողմնորոշվելու ևս մեկ ձև. պատվիրել տաքսի, ասել հասցեն և տաքսիով գնալ՝ օգտվել ուրիշի խելքից: Այդպես էլ կարելի է ժամանակին հասնել քաղաքի կենտրոն, բայց տեղափոխման այդ եղանակը մենք չեն խրախուսի, քանի որ դա հանգեցնում է գիտությունը անգիր անելուն՝ առանց հասկանալու: Այդպիսի յուրացում հնարավոր է գիտության մեջ, երբ դուք վերցնեք որևէ դասագիրք և անգիր անեք այն, օգտվելով ուրիշի խելքից, չհասկանալով էությունը, և մտածեք, որ տիրապետում եք այդ գիտությանը:

Ահա այսպիսի մեթոդի դեմ մենք լրջորեն կպայքարենք: Որոշ բնագավառներում, որտեղ կան դասագրքեր, դեռ կարող եք գլուխ հանել, բայց որպես երիտասարդ գիտնականներ, ով առաջիկայում պետք է աշխատի այն բնագավառներում, որտեղ չկան հստակ ցուցմներ, որտեղ ստիպված եք ապրել ձեր խելքով, ինչքան էլ քննության ժամանակ հաջող պատասխանած լինեք անգիր արածը, գիտնականներ երբեք չեք դառնա: Եթե այդպիսի մարդը հայտնվի առանց գրքերի կամ դասագրքերի, նա չի կարող կողմնորոշվել առանց օգնականների, նա կմնա ինքն իր հետ և նրանից ոչինչ չի ստացվի:

Դասավանդման ամբողջ համակարգը կաշխատենք այնպես կազմակերպել, որ անգիր անելու մեթոդը անբավար համարվի: Անգիր անելը և առանց հասկանալու բանաձևերը կրկնելը գիտելիք չէ, եթե դուք պատասխանելու եք ուրիշի խելքով, եթե երթևեկելու եք տաքսիով, դա անբավարար գիտելիք է: Կուզենայի, որ սա հենց սկզբից հիշեիք:

Այս երկու տարվա ընթացքում հիմնական խնդիրը ինքնուրույն մտածել սովորելն է, ինքուրույն մտածողությանը վարժվելը, գիտությունը ինքնուրույն յուրացնելը: Գտության այսպիսի յուրացումը միանգամից չի տրվում: Այս դասընթացի ավարտին մենք դա պետք է ձեզ սովորեցնենք, դարձնենք ձեզ իսկսկան գիտնական, ով ի վիճակի է ինքնուրույն աշխատելու: Գիտնականը, ով չի կարողնում ինքնուրույն աշխատել, դառնում է հասարակ կատարող, լաբորանտ, բայց ոչ գիտնական: Ոչ գիտական աշխատող:

Մի դեպք եմ հիշում, երբ ես, լինելով երիտասարդ գիտնական, աշխատում էի Քեմբրիջում, պրոֆեսոր Ռեզերֆորդի մոտ՝ մեծ գիտնականի, ով սկիզբ է դրել ռադիոակտիվության այժմյան ուսմունքին: Վկան եմ եղել այսպիսի տեսարանի. համալսարանը ավարտած, տրված թեմայով երկու տարի աշխատած և թեկնածուականը կատարած մի երիտասարդ գիտնական մոտեցավ պրոֆեսորին և հարցրեց. «Թեկնածուականս պաշտպանեցի, այսուհետ ի՞նչ եմ անելու»: Ռեզերֆորդը պատասխանեց. «Հրաժարվեք գիտությամբ զբաղվելուց, եթե թեկնածուականը պաշտպանելուց և երկու տարի գործնական աշխատանքից հետո էլ չգիտեք, թե ինչ անել առաջիկայում, ձեզանից գիտնական չի ստացվի»:

Ինքնուրույն մտածելուն վարժվելը այն է, ինչից հարկավոր է սկսել: Զարգացնել ինքնուրույն մտածողություն և ինքնուրույն մոտեցում միշտ, երբ անհրաժեշտ է որևէ հարց կշռադատել, բայց ոչ անգիր անել, հասկանալ խնդիրը՝ սա է լինելու ձեր հիմնական գործը:

Իսկ առանց հասկանալու անգիր անելը, ձեզ երբեք գիտնական չի դարձնի: Գիտնականի ընդհանուր գնահատականը բխում է նրա ինքնուրույն աշխատելու, մտածելու և կողմնորոշվելու կարողությունից և այդ ինքնուրույնությունը պետք է կոփել հենց սկզբից՝ դպրոցական նստարանից և համալսարանի առաջին կուրսից: Ոչ ոք չի կարող սովորեցնել ձեզ ինքնուրույն մտածել, եթե դուք ինքներդ այդ ցանկությունը չունենաք, ինքներդ ձեզ չստուգեք:

Սրանից ելնելով է հարկավոր ընտրել դասագրքերը՝ ըստ ձեր ճաշակի: Ընդհանուր ֆիզիկայի դասագրքեր են գրում տարբեր հեղինակներ, որոնք շարադրում են առարկան իրենց հասկանալի եղանակով: Այսպես, նրանցից ոմանք առավել ուշադրություն են դարձնում փորձերին, ոմանք՝ մաթեմատիկային, մյուսները՝ տեսության կապին փորձի հետ: Հարկ է ընտրել այն դասագիրքը, որը ձեր սրտով է, որ ձեզ առավել է դուր գալիս: Այսպիսով դա կլինի այն դասագիրքը, որի հեղինակը մտածում է մոտավորապես ձեզ նման: Ուստի կրկնում եմ՝ գրքերը պետք է ընտրել սեփական ճաշակով: Ընդհանուր ֆիզիկայի դասագրքերը շատ են, նրանք հավասարապես լավն են՝ գրեթե առանց սխալների: Առարկան շարադրվում է տարբեր հերթականությամբ, ինչպես հարկ է համարում յուրաքանչյուր հեղինակ: Կարող եք ընտրել գրքերից ցանկացածը և այն ուսումնասիրել:

Ինչպ՞ս կարդալ այդպիսի գիրքը, ինչպես ըմբռնել: Անձամբ ինձ համար միշտ հեշտ է եղել այսպես վարվել: Սկզբում տրված գլուխը պետք է կարդալ արագ, կանգ չառնելով անհասկանալի կետերին, փորձելով ըմբռնել ընդհանուր իմաստը: Երբ այն ըկալեցիք,  խորամուխ եղեք հարցի բոլոր մանրամասներում: Պետք չէ այսպես կարդալ՝ չհասկացա և կանգ առա: Սարսափելի չէ՝ չհասկացար հիմա, հետո կհասկանաս, շարունակիր կարդալ: Երկրորդ անգամ կարդալիս, այդ անհասկանալի մասերը սովորաբար ուրիշ իմաստ են ձեռք բերում և դառնում ավելի հասկանալի: Եթե նույնիսկ ամբողջ գլուխը դժվար է և անհասկանալի, կարելի է ժամանակավորապես այն թողնել, անցնել հաջորդ գլխին, և հետո, բոլորովին անսպասելիորեն, մեկ այլ հարցից կստանաք նախորդի լուսաբանումը: Եթե առանձին հարցեր հասկանալի չեն ինչ որ մի գրքում, մեկ ուրիշում փնտրեք, կարդացեք, գուցե ավելի հեշտ է մի հարցը ուսումնասիրել մի գրքով, իսկ մյուսը՝ մեկ այլ:

Ֆիզիկայի ինքնուրույն ուսումնասիրությունը գրքով ձեր հիմնական աշխատանքը համարեք: Դասախոսությունները, վարժությունները, գործնական պարապմունքները ձեզ միայն կօժանդակեն: Դասախոսը շարադրում է նյութը իր հայեցողությամբ, ներկայացնում է իր տեսակետը, նա կարդում է դասախոսությունը իր կարճ գրառումներով և հնարավոր է, որ շատ բան բաց թողնի: Նա կարող է տալ ընդհանուր պատկերացում, բայց ոչ առարկայի սպառիչ շարադրում, դա տրվում է միայն դասգրքով:

Ուստի դասախոսություններից կստանաք միայն ընդհանուր տպավորություն առարկայի մասին, դասախոսություններով շատ դժվար է այնպես ուսումնասիրել առարկան, որպեսզի ամբողջությամբ յուրացվի:

Ուսման ընթացքում մեծ ուշադրություն կդարձնենք խնդիրների լուծմանը, լաբորատոր աշխատանքներին, ստացված գիտելիքներից օգտվելու հմտությանը: Վարժությունները և գործնական պարապմունքները կծառայեն որպես ստացված գիտելիքների ստուգման լավագույն ձև, դուք նրանց այդպես էլ պետք է վերաբերեք՝ որպես գիտելիքների ստուգման ձև: Եթե կարողանում եք խնդիրներ լուծել, կարողանում եք հաշվարկել, կարողանում եք փորձ կատարել, ուրեմն հասկանում եք ֆիզիկայի տվյալ բաժինը:

Եվս մեկ խորհուրդ: Դուք գիտական աշխատող եք դառնալու և ֆիզիկան պետք է ուսումնասիրեք հենց գիտաշխատողի տեսանկյունից: Ցանկացած առարկա կարելի է ուսումնասիրել տարբեր տեսանկյուններից: Ֆիզիկան ուսումնասիրելու վերաբերյալ ինչպիսի՞ տեսակետ պետք է ունենա ապագա գիտաշխատողը:

Որպեսզի միտքս ավելի պարզ արտահայտեմ, կօգտվեմ հետևյալ համեմատությունից: Ենթադրենք ուզում եք նկարներ ուսումնասիրել: Դրա համար կգնաք պատկերասրահ, նկարներ կնայեք, կկարդաք գրքեր արվեստի և արվեստի պատմության մասին: Եթե այդ առարկայի հակում ունեք, շուտով կտեսնեք, որ կարող եք տարբերել ֆլամանդյան դպրոցը իտալականից, թանգարանում նկարին միայն նայելով կարող եք մոտավոր որոշել, թե որ ժամանակաշրջանի նկար է, նկարիչը որ դպրոցին է պատկանում, ինչով է այս նկարը տարբերվում գեղարվեստական այլ դպրոցների նկարներից, տաղանդավոր է նկարիչը, թե ոչ և այդ ժամանակ կարելի է ասել, որ դուք ճանաչում ու հասկանում եք արվեստը:

Դուք դարձաք արվեստի մեծ գիտակ, սակայն չի նշանակում, որ դուք ինքներդ կարող եք նկարել: Եթե ցանկանում եք նկարիչ դառնալ, այսինքն ինքներդ նկարեք, նաև պետք է տիրապետեք նկարելու տեխնիկային, հասկանաք, թե ինչպես են նկարում, ինչ հնարքներ և տեխնիկա են օգտագործում նկարիչները, այս կամ այն նկարիչը ինչպես է հասել որոշակի արտահայտչության, օրինակ պայծառության, լուսավորության, ռելիեֆին, և այլն:

Այդպես էլ գիտության մեջ, եթե դուք գիտաշխատող եք, պետք է իմանաք, թե ինչպես է ստեղծվում գիտությունը, ինչպես է այն արվում: Ապագա գիտնականներին անհրաժեշտ է ոչ միայն յուրացնել ֆիզիկան և նրա օրենքները, այլ նաև հասկանալ, թե ինչպես է ստեղծվում ֆիզիկան, ինչ դեր ունի փորձը, տեսությունը, մաթեմատիկան: Այս ամենը անհրաժեշտ է հասկանալ, որպեսզի հետո ինքներդ կարողանաք աշխատել տվյալ բնագավառում: Սրան  միևնույն է կհանդիպեք ավելի ուշ, այս հարցերը կկանգնեն ձեր առջև, երբ գիտությամբ զբաղվեք:

Այդ պատճառով իմ դասընթացում ես կցանկանայի առավելապես կանգ առնել հատկապես այս հարցերին, քանի որ նրանք քիչ են լուսաբանված դասագրքերում: Դասագրքերում սովորաբար ձգտում են ներկայացնել ժամանակակից ֆիզիկայի գեղեցիկ ավարտուն պատկերը, բայց քիչ են կանգ առնում այն հարցերին, թե ինչպես է ստեղծվել գիտությունը, ինչպիսի դժվարություններ և խնդիրներ են առաջացել այս կամ այն տեսության զարգացման ընթացքում, առանձին օրենքներ հայտնաբերելիս: Եթե հենց սկզբից ընտելանաք ուշադրություն դարձնել ֆիզիկական հետազոտությունների ընթացքին և մեթոդիկային, ապագայում դա զգալիորեն կհեշտացնի  ձեր գիտական աշխատանքը:

Իմ փորձը օգտագործում եմ, որպեսզի ձեզ այս ցուցմունքները տամ և ուղղորդեմ ճիշտ ճանապարհով այն բնագավառում, որը ինձ առավել հայտնի է: Ո՞րը պետք է լինի այդ ճիշտ ուղին, գիտության ճիշտ ընկալումը: Առաջին հերթին պետք է մի փոքր ծանոթանալ գիտության պատմությանը, երկրորդ՝ երբ զբաղվում եք որևիցե գիտական հարցով, անհրաժեշտ է հստակ իմանալ տվյալ օրենքի կիրառության սահմանները (ես դա հատուկ ընդգծում եմ), երրորդ՝ պետք է շատ ուշադրություն դարձնեք խնդիրներ լուծելուն, ստուգելով ֆիզիկայի օրենքներից օգտվելու ձեր կարողությունը:

Այս դասընթացին պատրաստվելիս մեծ քանակությամբ ֆիզիկայի դասագրքերի եմ ծանոթացել և նկատել, որ շատ քչերում է բավարար չափով լուսաբանված փորձրարական հետազոտությունների մեթոդիկայի դերն ու նշանակությունը: Մասամբ սա բացատրվում է նրանով, որ դասագրքերը գրում են դասավանդողները, այլ ոչ թե գիտնականները. եթե դասագիրքը  գիտնականն  է գրում, նա, սովորաբար, այս հարցերին ուշադրություն է դարձնում միայն դասագրքի այն մասերում, որոնք վերաբերում են իր աշխատաքի բնագավառներին, :

Ինչի՞ վրա միշտ պետք է ուշադրություն դարձնեք ֆիզիկայի որևէ բաժին ուսումնասիրելիս: Բնության ցանկացած երևույթ, լինի դա մարմնի անկում, խողովակում պարպում, բարոմետրիկ ճնշում, կարող եք ուսումնասիրել ֆիզիկայի տեսանկյունից: Մեր ուսումնասրության հիմքում միշտ ընկած է փորձը: Փորձ կատարելու համար մենք պետք է չափումներ անենք կամ դիտարկենք որոշակի մեծություններ: Այդ պատճառով պետք է միշտ հստակ պատկերացնել, թե ինչպիսի մեծություններ են դիտարկվում: Սովորաբար այդքան էլ հեշտ չէ այդ մեծությունները գտնելը: Երբ մենք ուսումնասիրում ենք բոլորովին նոր երևույթ, այդքան էլ հեշտ չէ որոշելը, թե ինչը պետք է չափել: Մեխանիկայում գիտենք, որ պետք է չափել արագությունը, արագացումը, զանգվածը, ուժը: Բայց այդ մեծությունները որոշելու համար մարդկությունը աշխատել է հարյուրավոր տարիներ: Այդ իսկ պատճառով դիտարկվող մեծությունները որոշելը գիտական հետազոտման համար չափազանց կարևոր գործոն է: Երբ որոշել ենք այդ մեծությունները, չափումներ ենք կատարել, չափվող մեծությունների միջև ստացել ենք թվային առնչություններ, գտնում ենք ինչ-որ առնչություն, որը սովորաբար արտահայտվում է մաթեմատիկական բանաձևով, և փորձում ենք ընդհանրացնել այդ առնչությունը օրենքի տեսքով:

Դրան հետևում է այդ օրենքի ստուգելը ուրիշ դեպքերի համար: Դրա համար կիրառում են մաթեմատիկան և փորձում են գտնել այլ նոր դեպքեր բնության մեջ, որտեղ ևս այս օրենքը դրսևորվում է: Եթե այս օրենքը հաստատվում է այլ փորձերում, ասում ենք, որ օրենքը ճիշտ է: Եթե հակասում է նոր փորձերին, ասում ենք, որ կա հակասություն, օրենքը պետք է փոխել: Եվ օրենքները փոփոխվում են, դառնում են այնպիսին, որ ընդգրկում են երևույթների էլ ավելի մեծ տիրույթ, որոնք այդ օրենքները կարողանում են նկարագրել:

Երբ օրենքը արդեն գտել են, ձգտում են այն ընդհանրացնել, դրա հիման վրա փորձում են կանխատեսել անհայտ երևույթներ, այդ օրենքը կիրառել բնության այլ երևույթների նկատմամբ: Այդ ժամանակ աշխատանքը կատարվում է արտածման ճանապարհով: Ձգտում են օրենքից արտածել տարբեր հետևություններ: Հետևում են, որքանով է կյանքում օրենքը իրեն արդարացնում կամ չի արդարացնում, կիրառում են օրենքը գործնական նպատակների, մեքենաներ և սարքեր հաշվարկելու համար:

Ընդ որում, հաճախ անհրաժեշտ է լինում տարածել օրենք այն սահմաններից դուրս, որոնցում նա փորձով հաստատվել է: Օրինակ մենք հաստատել ենք փորձնական երևույթներ դաշտի որոշակի ուժերի համար,որոշակի ուժի  էլեկտրական լարման  համար, կամ Նյուտոնի օրենքները արագությունների որոշակի տիրույթի համար, մենք փորձում ենք կիրառել այս օրենքները ավելի մեծ լարումների և արագությունների դեպքում, որտեղ այս օրենքները դեռ ստուգված չեն, և օրենքների հիման վրա կանխատեսել երևույթներ, որոնք գտնվում են մեծությունների միջակայքից դուրս, որոնց միջոցով այս օրենքները հայտնաբերվել են:

Օրինակ, մեխանիկայի օրենքները: Սկզբում այդ օրենքները բացահայտվել են Երկրի վրա շարժվող մարմինների համար, հետո կիրառվել են Արեգակնային համակարգի համար. դրանք ճիշտ դուրս եկան, և հիմա փորձում են կիրառել արդեն ամբողջ Տիեզերքի համար: Արդյո՞ք հնարավոր է լաբորատորիայում հաստատված օրենքները կիրառել Տիեզերքում, պարզվում է, որ այս տարածումը սխալ է, որովհետև օրենքի և փորձի միջև առաջանում են մեծ հակասություններ:

Կան և ուրիշ դասական հակասություններ, օրինակ ձգողականության օրենքը, եթե այդ օրենքը տարածենք ամբողջ Տիեզերքի համար, հակասություններ կառաջանան, այդ պատճառով էլ պետք է եզրակացություն անել. կա՛մ Տիեզերքը անվերջ չէ, կա՛մ Նյուտոնի համաշխարհային ձգողականության օրենքը սխալ է: Կա՛մ սահմանափակ մասշտաբներում ստացված օրենքները չի կարելի ապօրինի տարածել ամբողջ Տիեզերքում, կա՛մ Տիեզերքը անվերջ չէ, այս հարցը դեռևս լուծված չէ: Փորձեր են արվում Տիեզերքը սահմանափակելու, կամ ձգողականության օրենքը փոփոխելու. հարցը առայժմ լուծված չէ:

Այսպիսով, մեր ստացած օրենքների ընդարձակումը պետք է կատարել շատ զգուշորեն: Պետք է միշտ հիշել, որ յուրաքանչյուր օրենք ստացվում է փորձի հիման վրա, և փորձը ունի սահմանափակ ճշգրտություն, անց է կացվում սահմանափակ մասշտաբներում, իսկ օրենքը կիրառվում է փորձի մասշտաբներից ավելի մեծ մասշտաբներում: Միշտ պետք է հիշել, որ այդպիսի ընդարձակումը ենթադրական է:

Մեր դասընթացում գիտական իմացության այսպիսի սխեմատիկ նկարագրությանը (որը մի փոքր անկենդան է թվում ) հետամուտ կլինենք մի շարք կոնկրետ դեպքերում, և դուք կհամոզվեք, որ այն կրկնվում է ֆիզիկայի արդեն զարգացած կամ զարգացող բոլոր բնագավառներում:

Այսպեսով, սկզբից հայտնաբերվում է փորձնական փաստը՝ ցանկացած ֆիզիկական հետազոտության հիմքում ընկած է փորձը: Հետո կատարվում է նրա մշակումը: Այսպիսով, ֆիզիկան կարծես թե բաժանվում է երկու մասի՝ փորձարարական և տեսական, որը կապված է ստացված արդյունքների մշակման հետ: Իհարկե, այս բաժանումը բավականին արհեստական է: Ցանկացած փորձ միշտ հայտնի տեսական մոտեցումներով է նախաձեռնվում և ցանկացած տեսական մշակում հիմնվում է որոշակի փորձերի վրա: Բայց այդպես ընդունված է, որ մարդիկ, գիտնականները, ովքեր հակված են փորձարարական աշխատանքի, զբաղվում են այս մասով, մյուսները՝ որոնք հակված են մաթեմատիկական մտածողության, զբաղվում են տեսական ֆիզիկայով: Եվ միայն  ի շնորհիվ դրան, որ տարբեր մասնագետներ են զբաղվում այդ տարբեր հարցերով, ֆիզիկան բաժանված է տեսականի և փորձարարականի: Այդ բաժանումը արհեստական է՝ երկու բնագավառները մեկ ամբողջություն են կազմում:

Փորձարարը նաև պետք է տեսաբան լինի և յուրաքանչյուր տեսաբան պետք է որոշ չափով փորձարար լինի:

Բացարձակ սխալ է մտածելը, որ միայն տեսությամբ, տեսական պատկերացումներով կարելի է հասկանալ բնական երևույթները: Այս առումով շատ լավ է ասել հայտնի անգլիացի գիտնական Կելվինը: Նա այն գիտնականներից էր, ովքեր լայնորեն էին ընդգրկում ֆիզիկան և աշխատում էին ֆիզիկայի տարբեր բնագավառներում: Կելվինը կատարել է, օրինակ, այսպիսի աշխատանքներ՝ կարևորագույն հետազոտություններ թերմոդինամիկայում, էլեկտրականությունում, ջերմոդինամիկա է ներմուծել ջերմաստիճանների բացարձակ սանդղակի հասկացությունը: Լինելով փայլուն մաթեմատիկոս, նա մի շարք դասական աշխատանքներ  է իրականացրել տեսական ֆիզիկայում: Բայց մյուս կողմից, նա զբաղվում էր նաև կիրառական հարցերով: Նա անցկացրել էր առաջին տրանսատլանտյան հեռագրային մալուխը և միաժամանակ զբաղվում էր խոհանոցային ջրածորակի կատարելագործմամբ, որպեսզի ջուրը պղնձի մեջ լցնելիս չցայտի տնտեսուհու դեմքին (և այդպիսի ծորակ մշակեց):

Ահա թե ինչպիսի լայն ընդգրկում ուներ այդ գիտնականը, ով կարող էր ամենահասարակ կիրառական հարցերից խորանալ մինչև տեսական ֆիզիկայի վերացական հարցերը: Կելվինը այսպես է բնութագրել տեսական աշխատանքի և մաթեմատիկայի դերը ֆիզիկայում. նա համեմատում էր փորձնական տվյալները ցորենի հատիկի հետ, որը ստացվել է փորձարարական ֆիզիկայի դաշտերում, իսկ մաթեմատիկան ջրաղացքարերի, որոնք աղում են այդ հատիկները և ստանում ավելի դյուրամարս սնունդ՝ ալյուր: Այստեղից երևում է պարզ պատկեր՝ եթե ջրաղացքարերին ոչինչ չլցնես, ոչինչ չես ստանա. Ջրաղացքարերը դատարկ կպտտվեն:

Այսպես էլ մաթեմատիկան է, դուք պետք է ներդնեք հիմնականը, փորձը, ճշմարտությունը, հետո միայն մաթեմատիկական սարքը կարող է դրանից «համեղ ուտելիք» պատրաստել, սակայն եթե ոչինչ չներդնեք մաթեմատիկական սարք, «ջրաղացը», ոչինչ էլ չեք ստանա: Մաթեմատիկան վերամշակում է ճշմարտություններըչափազանց օգնում է և անհրաժեշտ էբայց ինքը ոչինչ չի ստեղծում։  Նա միայն փորձը վերամշակող սարք է։ 

Միայն եթե ներդնեք լիովին որոշակի փորձարարական տվյալներ, փորձարարական արդյունք, մաթեմատիկական սարքը, տեսական մտածողությունը կարող է ձեզ տալ կոնկրետ, օգտակար ֆիզիկական արդյունքներ

Կարդալով ֆիզիկայի դասընթացը, ես` իմ աշխատանքի բնույթով փորձարար`կուզենայի ձեզ պատմել ֆիզիկայի փորձարարական հատվածի, այսինքն ջրաղացի մեջ լցվող ցորենի հատիկների, մասին, այն մասին, թե ինչպես են նրանք աճել, ինչպես են ստեղծվել, ինչպես են գտնվել։  Ինչ վերաբերում է դրանց տեսական մշակմանը, դասընթացի այդ մասը հանձն է առել ակադեմիկոս Լանդաուն, ով հիմնականում հենց այդ բնագավառում է  աշխատել։  Այսպիսով, կարծում եմ, որ դուք կարող եք ամենից լավ տեսնել և յուրացնել այն մեթոդները, որոնցով զարգանում է ժամանակակից ֆիզիկան, և այսպիսով, դասախոսութկունները ձեզ կմատուցեն ամենամեծ օգնությունը ձեր ածխատանքում։

Բայց ես կուզենայի նախազգուշացնել ձեզ , որ չափից շատ չտարվեք ոչ փորձարարությամբ, ոչ էլ տեսությամբ։ Ուսումնասիրման առաջին փուլում անհարժեշտ է ուշադրություն դարձնել և՛ մեկին, և՛ մյուսին։  Հետագայում դեռ ժամանակ կունենաք մասնագիտանալու։

Գիտության ընկալման մեթոդ ընտրելիս, համապատասխան դասագիրք ընտրելիս երիտասարդների մոտ հակում է լինում մաթեմատիկայով և մաթեմատիկական հաշվարկներով տարվելու: Երիտասարդ տարիներին մարդիկ հակված են տեսական աշխատանքներով և մաթեմատիկայով զբաղվելու և կարծում են, եթե վատ են տիրապետում մաթեմատիկային, լավ գիտնական չեն դառնա: Հաճախ մտածում են, թե մաթեմատիկա չիմացողը ֆիզիկայով զբաղվել չի կարող, բայց մաթեմատիկան օժանդակ առարկա է ֆիզիկայի համար, նա շատ օգնում է, բայց խիստ անհրաժեշտություն չէ: Ֆիզիկոս գիտնականի համար հիմնականը բնության երևույթները հասկանալն է:

Ֆիզիկայի պատմության մեջ կա երկու հիանալի օրինակ, առաջինը՝ Ֆարադեյն է, ականավոր ֆիզիկոս, ով ընդհանրապես մաթեմատիկա չգիտեր. դա կարելի էր ներել այնպիսի մեծ ֆիզիկոսին, ինչպիսին Ֆարադեյն էր, և սա ես անում եմ ոչ թե նրա համար, որ դուք չզբաղվեք մաթեմատիկայով, այլ որպեսզի չչափազանցնեք մաթեմատիկայի նշանակությունը: Երկորդ օրինակը՝ Ռեզերֆորդմ է, ով նույնպես ամենևին էլ մաթեմատիկոս չէր: Բազմաթիվ անգամ ընդհանուր ֆիզիկայի այսպիսի դասախոսությունների ժամանակ նա փորձում էր դուրս բերել երկու գնդերի բախման օրենքները, խճճվում էր, դա նրան չէր հաջողվում, և ի վերջո ասում էր. «Դե, սա դուք գրքում կգտնեք»: Բայց նա հասկանում էր ու պարզ դատում էր ֆիզիկական հարցերում: Այդ ընկալումը՝ ինչ ճանապարհով էլ որ ձեռք է բերվի, ձեզ համար հիմնականն է:

Մյուս կողմից, կային այնպիսի խոշորագույն ֆիզիկոս-տեսաբաններ, ինչպիսին Գաուսն է, ով բոլորովն չէր հետաքրքրվում փորձերով: Նյուտոնը բացառություն է, նա և՛ լավ փարձարար էր, և՛ լավ մաթեմատիկոս: Վերցնենք Մաքսվելին՝ փայլուն տեսաբան և վատ փորձարար, դասախոսությունների ժամանկ նրա փորձերը չէին ստացվում, լաբորատորիայում նրա սարքերը անհարմար և անհեթեթ էին դասավորված:

Հիմնականում, գիտության զարգացումը որոշվում էր այն մեթոդիկաներով ու փորձերով, որոնք ծանոթացնում են մեզ բնության հետ: Նույն էլեկտրական կայծի դեպքը. տեսնում եք կայծը, բայց մինչև չհասկանաք, թե ինչը պետք է  չափել և ինչպես չափել, տեղից չեք շարժվի: Խոշոր գիտնականները, ովքեր ֆիզիկայում անուն են ստեղծել, աչքի էին ընկնում իրենց ընկալմամբ, թե ինչն է երևույթի մեջ կարևորը, ինչը և ինչպես պետք է չափել: Գիտնականների մյուս տեսակը կարողանում է ընդհանրացնել, կիրառել մաթեմատիկական ապարատը և ստանալ օրենքները, որոնք արդեն ստուգվում են բնության մեջ: Սա ևս մեծ խնդիր է, այնպես որ խոշորագույն մաթեմատիկոսներ, ինչպիսին Նյուտոնը և Գաուսն են, իրենց մեծ դերն են խաղացել: Բայց դա չի նշանակում, որ մաթեմատիկական հակումներ չունեցող մարդը չի կարող ֆիզիկոս դառնալ:

Մյուս կողմից, չափազանց ֆորմալ ընկալումը, մաթեմատիկային մեծ նշանակություն տալը, կյանքից կտրվելը՝ նույնպես չի ստեղծում մեծ գիտնական: Դիտարկենք այսպիսի օրինակ: Ռուսական գիտության պատմության մեջ Լոմոնոսովի՝ Ռուսական Գիտությունների Ակադեմիայի անդամի հետ միաժամանակ, կար խոշոր մաթեմատիկոս՝ Բեռնուլլին: Նա հետաքրքրվել է գազերի կինետիկ տեսության հարցով, ուսումնասիրել է մաթեմատիկական ագրեգատները՝ մասնիկները, որոնք շարժվում են որոշակի արագությամբ և ստացել է որոշկի առնչություններ, վարկածային ենթադրություններ, դրա մասին շատ հետաքրքիր գիտական աշխատանք է գրել:

Լոմոնոսովը ուժեղ մաթեմատիկոս չէր, բայց օժտված էր հանճարեղ ինտուիցիայով: Նա գազերի կինետիկ տեսությունը այլ կերպ էր ընկալում, նա պատկերեց բնության բոլոր երևույթները, թե ինչպիսի տեսք նրանք կունենային, եթե համարեինք, որ գազի կինետիկ էներգիան կենդանի ուժը»), մոլեկուլի կինետիկ էներգիան, պայմանավորված է մարմնի ջերմաստիճանով, և Լոմոնոսովը պատկերեց մատերիայի կինետիկ տեսության լրիվ պատկերը:

Նրա աշխատանքը տարածում չստացավ պատմական պատճառներով, չհրապարակեց և հայտնի դարձավ գիտնականների ավելի լայն շրջանակներին միայն 1904թ., երբ գիտնական-քիմիկոս Մենշուտկինը հետաքրքրվեց այդ աշխատանքով և բացահայտեց ցնցող պատկեր, որ Լոմոնոսովը տվել էր կինետիկ տեսության ամբողջական պատկերը, գուցե ինքնատիպ լեզվով, այսպես, օրինակ, «պտտական շարժումը» նա անվանել է «շաղափային շարժում» և այլն, բայց նկարագիրը եղել է չափազանց ճշգրիտ, նա 100 տարով առաջ էր ընկել բոլորից:

Նույն ակադեմիկոս Բերնուլին եկավ այդ եզրակացությանը մաթեմատիկական ճանապարհով և չկարողաավ զարգացնել տեսությունը, իսկ Լոմոնոսովը առանց մաթեմատիկայի տվեց ամբողջ կինետիկ տեսության ցնցող պատկերը:

Այսպիսի օրինակները բազմաթիվ են: Ցավալի է, որ մեր ռուսական գիտությունը հեռու էր կանգնած եվրոպական գիտությունից: 18-րդ դարում գիտնականների միջազգային կապը ամուր չէր և Լոմոնոսովի այդպիսի աշխատանքը, ինչպես այս հարցով, այնպես էլ բազմաթիվ այլ ուրիշ հարցերով, չի ունեցել այնպիսի ազդեցություն միջազգային գիտության զարգացման վրա, ինչին ինքը արժանի էր պատմական պատճառներով, Լոմոնոսովի մեծությամբ: Բայց աշխատանքի արժեքը ինքնին բացառիկ կարևոր է, Լոմոնոսովի աշխատանքը գազերի կինետիկ տեսության մասին բացառիկ երևույթ է:

Ահա հիմնականը, ինչը ես ուզում էի ասել ֆիզիկայի դասընթացի ուսումնասիրման սկզբում և ինչը կարող է ձեզ օգնել: Չիգիտեմ թե ինչպես շարադրեցի այդ հարցերը, դրանք շարադրելը բավականին դժվար է: Դրանք այնքան էլ չեն վերաբերում գիտության հարցերին, այլ ավելի շուտ՝ երիտասարդության հոգեբանությանը: Ես հուսով եմ, որ սա ձեզ կօգնի, որովհետև ֆիզիկայի ուսումնասիրման այս բոլոր փուլերը, բոլոր այս հարցերը ես անցել եմ և թե ինչպես եմ հաղթահարել այդ դժվարությունները՝ ձեզ հիմա դրա մասին էլ պատմեցի: Ես շատ ժամանակ եմ վատնել դրա վրա և կուզենայի, որպեսզի աճող երիտասարդությունը օգտագործի փորձը, որը մենք ձեռք ենք բերում ֆիզիկայի ուսումնասիրման պրոցեսում: Գուցե սա ձեզ օգնի:

Սրանով կարելի է ավարտել հիմնական դրույթների շարադրումը, որոնք կարող են ձեզ օգնել ֆիզիկան ուսումնասիրելիս և սրանով ավարտում եմ ներածական մասը:

 

 

Read More 0 Comments

Мане Геворгян | ''Посторонний'' Камю стал моим ''Незнакомцем''

''У меня создалось впечатление, что все смешивается в бесцветной воде, в которой кружится моя голова,-'' пишет Камю в повести ''Посторнний'', но я не верю, я немного сомневаюсь и хочу героя Камю Мерсо пригласить, например, в чайную на конце одной из улиц Праги, и выключить диктофон, просто поговорить и забыть. Не верю, что его голова кружилась, что после такой неопределенности и отвлеченности его голова может еще кружится, что мог отличить цвет от бесцветности, к тому же, цвет этой прозрачной мутной воды.   

Говорить о Мерсо и не обратиться к названию рассказа невозомжно. Посторонний, странный?... может Камю хотел назвать ''Посторонний'', но другие герои повести потребовали учесть их версию, ''Странный''. Не знаю, не уверена как называется повесть, но обе версии приемлемы. Мерсо посторонний? Посторонний для боли, смерти, убийства, женитьбы, одиночества? А если просто безразличен или ''я не чувствую так, как чувствуете вы''. Странный? К кому или чему? После этой повести аккуратно и осторожно использую слово ''странный''. Сложно кого-либо или что-либо назвать странным, когда даже не представляешь полностью значения этого слова. Например, я плохо представляю, потому что не знаю его антонима, не знаю отсутствие или наличие чего подчеркивает это слово. Слово ''странный''- точно не антоним ''обыкновенного''.  В толковых словарях перед словом странный написано ''понимай, как хочешь, слово не истолковывается''.

Мерсо признается: ''Когда нечего сказать, я молчу''. Вот сейчас почти понимаю: вот что дает повод считаться странным. Молчать, не предаваться чувствам, в эмоциональнем поле быть уравновешенным или просто многое не взвешивать. Прийти на похороны матери и выпивать, спать, не волноваться, на следующий день пойти в кинотеатр, встречаться с девушкой, принять предложение пожениться, даже не поняв, любишь или нет, убить человека из- за погоды, из-за солнца? На самом деле за какое преступление судили Мерсо, когда забыли об убийстве  и обвиняли в бесчувственности։ Камю вмешивается и пишет ''это глупо, поскольку они  искали не смешное, а преступление. Однако разница небольшая''. Интересно, когда была создана та система ценностей, согласно которой мы должны жить, та сфера чувств, в которой нужно чувствовать и высказываться, те принципы, которым должно следовать. И сейчас  я вспоминаю настолько нераскрытую мною и настолько из другого мира очутившуюся во мне мысль японского писателя Кобо Абе: ''Когда монстр начинает, например, разбивать тарелки, то обычно это приписывают инстинкту разрушения. А иногда наоборот''. Объяснение нужно искать в хрупкости тарелок. Значит, пока в мире существует то, над чем возможно применить насилие, что можно сломать, разбить, сжечь, пустить кровь, задушить, монстру ничего другого не остается, как неуклонно совершать насилие. Монстр, сам по себе не что иное, как изобретение для его жертв. Изобретением жертв являются также те ''моральные принципы'' которые готовы разбить ''нежные'' человеческие души. Когда человек теряет одно из своих ''Я'' и не готов обвинять себя, что был невнимателен или зажмурил глаза сильнее предусмотренного, находит отговорки (никогда причины), основываясь на так и неподписанном междушевным документе ''Правильная система ценности человека''. Судебный процесс реального убийства, основанный на убитых чувствах. Хотя, как я осмеливаюсь сказать, убитый, когда у него нет даже свидетельства о рождении. Реальные факты ничто перед различиями в мировосприятии, обусловленными удаленностью миров и климатическими условиями: в одном мире идет снег, и люди согреваются снаружи, а в другом-дождь и люди проплывают по рекам и океанам на зонтиках-корабликах.

После знакомства с ''Посторонним'', с ''Странным'' или мужчиной под условным именем Мерсо, я почувствовала вечность незнакомства и все прогулки и кофепития, связывающие незнакомых.

Не всегда чувствуешь отчужденность к незнакомцу, не всегда осмеливаешься назвать незнакомца странным, каждое приглашение на чай не делает незнакомца более узнаваемым: в моей памяти я называю повесть ''Незнакомец'' и приглашаю Мерсо посидеть, например, на одной из крыш Праги и поискать цвета, делающие сходство крыш особенными.

 

Перевод Сирануш Асатрян

http://granish.org/kamyui-otary-dardzav/ 

0 Comments

V. Ananyan "Pitiful look"

I was young, nearly 14 years old.

One morning our neighbor Artenants Arshak came and knocked our door. I opened.

-Give me your gun.-he said.-I saw rabbits at the Jughtak fountains, and I want to shoot one. 

I gave him my gun and he went away. 

At the afternoon Arshak came back. All in sweat. 

-I hurt one a little, but it escaped to the Badalants hill and i lost it.- said he regretfully.

-Hey man, hunting is not everyone's work,- Said I boasting, took my gun and set off. 

When I reached the place that Arshak said, I saw new footprints of rabbit on the snow.

It ran with 3 legs, because one was hurt. After some steps I saw blood on the snow. 

"It is not going to run from me" - happily thought I and went on. 

Footprints were through the stones, stumps, scrubs. 

Wounded was sitting in a high place. The footprints of three legs were clearly seen. Instead of right leg there were blood that covered the white snow. 

Footprint ended at he big rock in front of me. When I reached that rock, I nodded and looked through the hole under the rock, the rabbit was laying in it's nest with another small rabbit and put it's hurt leg in the fur of that small rabbit. 

Hurt rabbit looked at me with pitiful look and didn't want to run away. Immediately I turned back and went to village.

That pitiful look...

I saw Arshak when he was bringing water for his mammals. 

He looked at me with irony and asked.

-Hey, did you bring that rabbit? No! So why were you boasting.

What should I say? Or if I say, would he understand?

 

Translated by Siranoush Asatryan,10 grade

Sourse: http://lib.mskh.am/images/books/V.-Ananyan.pdf   page 56

0 Comments

Շվեցարացի գիտնականները անվանել են սերը <<կարճ միացում>>

Շվեյցարացի գիտնականները անվանել են սերը «կարճ միացում»

Ցյուրիխի համալսարանի գիտնականները սիրո իրենց բացատրությունն են տվել: Նրանց կարծիքով սիրահարվելը տեղի է ունենում 0,2 վայրկյանում և հիշեցնում է մարդու ուղեղի կարճ միացում: Մարդու խառնվածքից կախված՝ սերը կարող է լինել հանգիստ ու չափավոր, կամ կրքոտ ու խելագար: Բայց մարդկանց՝ իրար սիրահարվելու պատճառը միշտ նույնն է: Շվեյցարացի գիտնականների կարծիքով սիրո հիմքում միշտ մարդու օրգանիզմի բիոքիմիական ռեակցիաներն են:

Սիրո ընթացքում  միարժամանակ ակտիվանում են գլխուղեղի 12 գոտիները և հրամաններ տալիս այն որոշակի գոտիներին, որոնք պատասխանատու են հորմոնների արտադրության համար: Սիրահարվածության ժամանակ օրգանիզմում սկսվում է հորմոնալ իսկական փոթորիկ: Օրգանները, որոնք պատասխանատու են էնդորֆինների, ադրենալինի, կորտիզոլի, նորադրենալինի արտադրության համար, խենթանում են և սկսում են աշխատել կրկնակի-եռակի ուժով: Հորմոնները դառնում են կապից փախած՝ սիրահարվածներին էյֆորիայի մեջ գցելով, առաջացնելով էներգիայի հոսք, ինչը հանգեցնում է հատուկ հոտերի արտադրության: 

Գիտնականները հաստատում են, որ մարդիկ սիրում են ոչ թե աչքերով և ականջներով, այլ քթով: Այն սկանավորում է գենետիկ տեղեկատվությունը, որը պարունակվում է հոտերի մեջ: Այդ պատճառով զուգընկերոջ ընտրությունը տեղի է ունենում հոտառության մակարդակով։

 

 

Աղբյուրը՝ http://www.abcfact.ru/4492.html

Թարգմանեց Սիրանուշ Ասատրյանը:

0 Comments

<<Անձրևանոցը>> Լեոնիդ Լենգիբարյան

...Մի փոքր լռելով, նա ասաց. <<Բայց մենք տեղ չունենք ապրելու, մենք տուն չունենք>>:

Նա ծիծաղեց և ասաց, որ նա ունի լրիվ նոր անձրևանոց, որը կոճակը սեղմելուն պես ինքնուրույն բացվում է: Անձրևանոցը հիանալի տուն է, երկուսի համար շատ հարմարավետ: Ճիշտ է նա չունի պատեր, բայց պետք է միայն ձեռքը մեկնել և դու կիմանաս թե փողոցում ինչ տարվա եղանակ է, օրինակ, գարունը ավարտվեց կամ դեռ գնում է:

Այդպիսի հարմարավետ տնով, ինչպիսին անձրևանոցն է, հարմար է ճանապարհորդելը, հաճելի է լսել անձրևի ձայնը, և էլի ...

Բայց նա չհարցրեց. <<էլի ինչ...>> և գնաց ուրիշի մոտ, ով ուներ մի սենյականոց բնակարան բոլոր հարմարավետություններվ, բայց հավանաբար չուներ այդպիսի անձրևանոց: Նույնիսկ եթե ուներ, համաձայնվեք, մարդու ինչին է պետք երկու տուն, դա նույնիսկ ծիծաղելի է...

Հիմա՝ մի քանի տարի անց, նա վերջապես հասկացավ, թե ինչքան հիասքանչ էր այդ անձրևանոցը, փոքրիկ օդապարիկ, որից երկուսով բռնվելիս կարելի է թռչել հեռու-հեռու , հատկապես անձրևոտ եղանակներին: 

Եվ նա կարոտում է իր արդեն երեք սենյականոց բնակարանում, որովհետև ինչքան մեծ է բնակարանը, այնքան հեռու են նրա բնակիչները: Երբ անձրև է գալիս, նա պատրաստ է դուրս նետվել, որպեսզի գտնի իր անձրևանոցը, բայց տասնհինգերորդ հարկից կտեսնե՞ս, թե որ անձրևանոցն է քոնը: 

Նույնիսկ եթե ճանաչես, հայտնի չէ կանոնավոր է արդյոք աշխատում այսօր վերելակը:

 

 

Թարգմանեց Սիրանուշ Ասատրյանը

Աղբյուրը՝ http://engibarov.ru/books/last-round/zontik/ 

0 Comments

ՄՊՀ-ի պրոֆեսոր. հայոց լեզուն պարունակում է հզոր մշակութային կոդ

Ռուս գիտնական Տատյանա Դոբրոսկլոնսկայան հայոց լեզվում իր համար բացահայտել է սերտ կապը անցյալի հետ:

 

Տատյանա Դոբրոսկլոնսկայան առաջին անգամ է Հայաստանում: Գիտությունների դոկտոր, օտար լեզուների ֆակուլտետի պրոֆեսոր Տատյանա Դոբրոսկլոնսկայան  երևանյան մասնաճյուղում դասախոսություններից հետո «լիցքավորվում է» պատկերասրահներում, պատմական ցուցադրություններում և բաց երկնքի տակ թանգարաններում: Զրուցել է Դմիտրի Պիսարենկոն:

 

-Հայոց լեզուն հնդեվրոպական լեզուների ընտանիքում առանձնակի է: Ո՞րն է նրա յուրահատկությունը:

-Այն հնագույն լեզուներից մեկն է: Մատենադարանում (հին ձեռագրերի ինստիտուտ Երևանում) պահպանվում են ահռելի քանակությամբ ձեռագրեր և փաստաթղթեր: Հարուստ հին գրադարաններ են պահպանվել վանքերում: Ինձ հայտնի է դրանցից մեկը Տաթևի վանքում:

Իր գոյության սկզբից հայ ժողովուրդը ակնածանքով է վերաբերվել խոսքին: Դրանով է պայմանավորված հայ մշակույթի գրավչությունը: Դա խթանում է հետաքրքրությունը հայոց լեզվի նկատմամբ:  Կարծում եմ, որ հենց դրանում է հայոց ապագայի գրավականը:

 

-Դուք առաջին անգամ եք Հայաստանում, բայց ձեր շրջապատում անշուշտ հայեր կլինեն:

-Այո, իհարկե: Դեռ ավելին, մեր ֆակուլտետը ստեղծվել է 1991թ.-ին հայուհու՝ Սվետլանա Գրիգորի Տեր-Մինասովայի կողմից: Որքան ինձ հայտնի է, «Տեր» նախդիրը շատ պատվավոր է հայկական ազգանունների համար: Սվետլանա Գրիգորևնան ոչ թե պարզապես հիմնել է այդ ֆակուլտետը։ Նա նոր գաղափարաբանություն է հիմնել։

Ուսանողները ուսումնասիրում են ոչ միայն օտար լեզուն, այլ նաև մշակույթը և նրա կիրառության տարածաշրջանը: Բացի այդ՝ ՄՊՀ-ում գործում է Հայ դասավանդողների և ուսանողների ասոցիացիա

 

-Հայաստանի սահմաններից դուրս հայերը երկու անգամ ավելի շատ են, ուստի մայրենի լեզվի իմացությունը փրկում է նույնիսկ երկրի սահմաններից դուրս: Դուք նկատե՞լ եք այդպիսի առանձնահատկություն:

-Որպես միջմշակութային հաղորդակցման մասնագետ՝ կասեմ, որ հայկական սփյուռքը ցույց է տալիս մշակույթի կենտրոնաձիգ հատկությունը: Այդ առանցքը ոչ մի իրավիճակում թույլ չի տալիս մոռանալ իր արմատները: Տեսեք, թե ինչպես են Ամերիկայում ձուլվում եկվորները: Միգրանտների երկրորդ սերունդը արդեն ամերիկացիներ են: Իմ ուսանողները ասել են, որ հայերենում ամուր կապ է զգացվում անցյալի հետ: Հայոց ցեղասպանության թանգարանում հիշողությանս մեջ մնաց պատին անգլերեն գրված ասույթն այն մասին, որ դուք կարող եք Հայաստանի մարմինը ծաղրել, բայց երբեք չեք ոչնչացնի ժողովրդի հոգին:

 

-Ձեզ հայտնի՞ է, որ Հայաստանում ապրող ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչները, ովքեր նույնիսկ այստեղ չեն ծնվել, նույնպես տիրապետում են հայոց լեզվին

-Երևանում առաջին դասախոսությունների ժամանակ ես խնդրեցի ուսանողներին հայերեն կարդալ բանաստեղծություններ: Ինձ ապշեցրեց Չարենցի «Հայաստան» բանաստեղծությունը: Հայկական մշակույթը ուժ է

Փոքր ազգերը՝ շատ հզոր մշակութային արմատներով և սեփական լեզուն ու մշակույթը պահպանելու անխզելի ցանկությամբ, մագնիսի նման ձգում են: Հենց դա է ուժի գաղտնիքը: Հայաստանում էներգիայի աղբյուր է զգացվում: Այստեղ գլուխս չի ցավում, ինձ լավ եմ զգում: Նույնն էլ զգում ես հայոց լեզուն ուսումնասիրելիս: Դու հաղորդակցվում ես հզոր մշակութային կոդին: Չլինելով հայ՝ դու դառնում ես հայկական հզոր համայնքի մի մասը:

 

 

0 Comments

Ինչու են լուսացույցի գույները կարմիրը, դեղինը և կանաչը, այլ ոչ ուրիշ գույներ

Այն, որ գույներ ընտրելիս կանգ առան կարմիրի, դեղինի և կանաչի վրա, նաև սպիտակի և կապույտի, պայնավավորված է երկու գլխավոր պատճառներով: Դրանցից մեկը ֆիզիկայի երևույթների ոլորտից է, մյուսը մարդու հոգեֆիզիոլոգիայի բնագավառից:

Ըստ իրենց արտահայտչության գույները ունեն տարբեր ազդեցություն:

Վերցնենք, օրինակ, սովորական պողպատե դռներ: Բաց երանգով ներկված դուռը մարդը ավելի թեթև է ընկալում: Մուգ գույները, այդ թվում ձևավորման սև գույնը, մարդը ընկալում է ավելի ծանր: Վառ գույներ հաճախ երևում են գովազդներում: 

Պայծառ արևային գույներ ունեցող հենասյուները գրավում են մարդում և ավելի մեծ ուշադրություն են կենտրոնացնում տեքստի և նկարի վրա, քան թե մեղմ երկնագույն կամ կանաչ գույնով ձևավորված հենասյուները: 

Լուսացույցը պետք է դրթի ուշադրություն դարձնել իրավիճակի փոփոխությանը՝ լուսացույցի գույների փոփոխմանը: Եվ այդ ընթացքում օգտագործվում է գույն, որը ունի գրգռիչ և նախազգուշացնող ազդեցություն՝ դեղին:

Բնության մեջ կարմիր գույնը  բազմափիվ կենդանի էակների համար հանդիսանում է շատ մոտիկ վտանգի ազդանշան: Այդ պատճառով հետիոտնին վրաերթ կատարելու հնարավորությունը վտանգավոր իրավիճակ է ճանապարհի երկու մասնակիցների համար: Եվ կարմիր լույսի ազդանշանը գրգռում է վարորդի և հետիոտնի նյարդային կենտրոնները, ցույց տալով մոտիկ վտանգը:

Պետք է ասել, որ հենց այդ երեք գույներն են ամենալավը ընկալվում մարդու աչքի կողմից իրենց ֆիզիկական պարամետրերով և ալիքի երկարությամբ: 

Կանաչ և կարմիր ազդանշանների ընկալումը, որպես շարժումը արգելող և թույլատրող, պետք է հստակ և անսխալ նույնականացվի: Ինչը և նկատվում է: Նույնիսկ գույները չտարբերող դալտոնիկները մոխրագույնի երանգներով կարող են անսխալ արձագանքել լուսացույցի կարմիր կամ կանաչ լույսին: Թեպետ տեսողության այդ դեֆեկտը դժվարացնում է այդ արձագանքումը: Այդ պատճառով արգելվում է այդ հիվանդությունով մեքենա վարելը: 

Պետք է հստակ հասկանալ, որ մարդու տեսողությունը քիչ կամ շատ զգայունությամբ է արձագանքում տարբեր երկարության լուսային ալիքներին: 

կանաչ լույսի ընտրելը որպես թույլատրող գույնի, պայմանավորված է այդ գույնի առավելագույն մոտավորությամբ սպեկտրի առավել պարզ ընկալվող մասին: Այն, ի տարերություն լուսացույցի մյուս գույների, տեսանելի է մաքսիմալ մեծ հեռավորությունից: Պատճառը այն է, որ աչքը առավել զգայուն է 555 նանոմետրի դեպքում, իսկ կանաչ գույնի ալիքի երկարությունը 500-550 նանոմետր է: 

 

 

Թարգմանեց Սիրանուշ Ասատրյանը, 10-1 դասարան, աղբյուրը՝ http://www.abcfact.ru/4151.html 

0 Comments

Ընտրության պարադոքսի և ազատության անկանխատեսելիության մասին (թարգմանություն)

 

 Հասկանո՞ւմ եք, դրախտի մասին հին լեգենդը...

Չէ՞ որ դա մեր մասին է, հիմայի մասին: Այո, ապա մտածեք: Դրախտում այն երկուսին տրվել էր ընտրության հնարավորություն՝ կամ երջանկություն առանց ազատության, կամ ազատություն առանց երջանկության. երրորդը տրված չէ:

Նրանք՝ այդ հիմարները, ընտրեցին ազատությունը, և ինչ, հասկանալի է, հետո դարերով կարոտում էին կապանքները: Կապանքներ, հասկանո՞ւմ եք, ահա՝ ինչի համար է համաշխարհային վիշտը: Դարե՛ր:

 

Եվգենի Զամյատինի «Մենք» հակաուտոպիայից R-13 բանաստեղծի այս խոսքերը այսօր թվում են տխուր ծաղրանք և առանց ազատության աշխարհի սարսափելի կանխագուշակում, ինչը համարյա կատարվեց 20-րդ դարում:

Հազիվ թե այն ամենից հետո, ինչ եղել է, որևիցե մեկի մոտ կասկածներ առաջանան արտահայտության խանդալից լինելու վերաբերյալ. նման բառերը կարող են պատկանել միայն նրանց, ովքեր չունեն ներքին ազատություն և ով ընդունակ չէ պատասխանատվություն վերցնելու իր վրա և կատարելու սեփական ընտրություն: Մենք էլ հո գիտենք, որ ազատությունը անվիճելի արժեք է, որի վրա հիմնված է ժամանակակից հասարակությունը:

 

 Մի՞թե ամեն ինչ այդքան պարզ է: Հոգեբան Բարրի Շվարցը՝ «Ընտրության պարադոքս: Ինչու «շատը» նշանակում է «քիչ» գրքի հեղինակը նախազգուշացնում է մեզ՝ հապճեպ եզրակացություններ չանել: Նա առջարկում է ուշադիր զննել աշխարհը և այն բազմազանությանը, որը մեզ՝ ազատներիս, այսօր շրջապատում է, և խորհել՝ այդյո՞ք այն, ինչ որ ունենք, դարձնում է մեզ երջանիկ

Նրա կարծիքով արևմտյան հասարակությունը դարձել է չափազանց հարուստ և անցել է այն սահմանը, որից հետո ազատությունը, բարեկեցությունը, ընտրության հնարավորությունը, դադարում են ծառայել մարդուն և դառնում են նրա թշնամիները: Դոկտոր Շվարցի դիտարկումներով լայն ընտրությունը, որը տալիս է մեզ ժամանակակից աշխարհը, առաջացնում է ամենաքիչը երկու բացասական ազդեցություն. Առաջին հերթին, որքան էլ որ տարօրինակ է, այն ավելի շուտ կաթվածահար է անում, քան ազատում է մեզ: Երկրորդ հերթին՝ նույնիսկ եթե մեզ հաջողվում է հաղթահարել կաթվածահարությունը և ընտրել ինչ-որ բան, արդյունքում մենք ավելի քիչ ենք բավարվում մեր կատարած ընտրության արդյունքներից, քան եթե ունենայինք ընտրության ավելի քիչ տարբերակներ

 

Մարդկային հնարավորությունների թվի աճը, չի բերում ոչ մի այլ բանի, քան այն սպասումների աճին, թե որքանով լավ կարող են լինել այդ հնարավորությունները: Եվ այդ աճը բերում է նրան, որ մարդիկ ավելի քիչ են բավարարվում արդյունքներով, նույնիսկ եթե այդ արդյունքները լավն են

 

 Բացի այդ՝ Բարրի Շվարցը համոզված է, որ այնպիսի երևույթի տարածումը, ինչպիսին է կլինիկական դեպրեսիան, շատ դեպքերում արդյունք է այն հիասթափության, որն այսօր ապրում են մարդիկ, ում բարձր ստանդարտներն ու սպասելիքները՝ առաջացած անսահման ընտրությունից, չեն դիմանում իրականության հետ հանդիպմանը

Բայց ի՞նչ անել: Կրկին քանդել այս աշխարհը և կառուցել նրա ավերակների վրա նո՞րը: Եղել է, հիշում ենք: Բայց Բարրի Շվարցը դրա մասին էլ ունի գաղափարներ: Նրանցով էլ մի անգամ հայտնվեց TED կրթական հարթակում

 

 

Աղբյուրը՝ https://monocler.ru/barri-shvarts-paradoks-vyibora-i-voobrazhaemyie-alternativyi/ 

 

Թարգմանեց Սիրանուշ Ասատրյանը, 10-րդ դասարան: 

Read More 0 Comments

Հետաքրքիր փաստեր օդապարիկների մասին

Վերջերս երկնքում կարելի է ավելի հաճախ տեսնել Աէրոնավտներին, ովքեր քշում են օդապարիկները երկինք և աղմկում երկնքում: Օդապարիկներ կարելի է տեսնել հիմա ոչ միայն մեծ համայնքներում, այլև փոքր քաղաքներում: Ինչ հաճելի է սիրելիին առաջարկություն անել օդում, կամ հարազատ քաղաքի վրայով լավագույն ընկերոջը պարգևել մի քանի ժամ թռիչք օդում: Կամ ինքդ վայելես հիանալի տեսարանը թռչունների թռիչքի բարձրությունից: Ինչպես արդեն ասվեց, հիմա արդեն խնդիր չէ վճարել և խորասուզվել երկինք: Իսկ ինչից այս ամենը սկսվեց, ով ստեղծեց օդապարիկը, և ով առաջինը դարձավ օդապարիկի ուղևոր, կիմանաք հիմա...

Օդապարիկը որպես այդպիսին ստեղծվել է Ժոզեֆ և Էտենոմ Մոնգոլֆե եղբայրների կողմից, ովքեր առաջին անգամ օդապարիկը երկինք ուղարկեցին դեռ 05.06.1783 թ.-ին: Ինչքան էլ որ զարմանալի է, առաջին ուղևորները կենդանիներ էին` ոչխար, աքաղաղ և բադ: Թռիչքը հաջողված էր, վայրէջքը` նույնպես, չհաշված այն բանը, որ աքաղաղի թևը վնասված էր, ինչի պատճառը հետո պարզվեց որ ոչխարն էր, որը թռիչքի ժամանակ հարվածել էր աքաղաղին: Առաջին մարդը, ով հայտնվեց օդում օդապարիկով, Ջեյմս Տայլերն էր, ով եղավ գետնից 106մ բարձրության վրա և այդպես թռավ 800 մետր:

Ինչ կերպով են կազմակերպված օդապարիկով թռիչքները. օդապարիկով թռիչքների հիմքը հանդիսանում է ֆիզիկայի օրենքները` օդը որը գտնվում է օդապարիկի ներսում ավելի թեթև է, քան շրջապատի օդը, այդ պատճառով էլ օդապարիկը վերև է բարձրանում: Բայց եթե փոխենք օդապարիկի մեջի օդի ջերմաստիճանը ջերմակարգավորիչի միջոցով, ապա օդապարիկը կամ կսլանա վեր կամ կիջնի ներքև: Հաճելի է թռչել օդապարիկով արևածագին կամ արևամուտին, որովհետև այդ ժամանակ եղանակը ավելի հանգիստ է և օդապարիկը ղեկավարելը ավելի հեշտ է, ամեն ինչ կախված է քամու ուժգնությունից, չնայած որ օդապարիկները չեն կարող թռչել անձրևոտ եղանակին: Իսկ թեորեմը այն մասին, որ օդապարիկները միայն ամռանն են թռչում, սուտ է: Նրանք հաշվարկված են ինչպես 40 աստիճան տաքության ժամանակ թռչելու համար, այնպես էլ 20 աստիճան ցրտի:

Մոնգոլֆյերում (այդպես է ընդունված անվանել օդապարիկներին) կարող է լինել ամենաշատը 6 մարդ: Տուրիստական օդապարիկները թռչում են 300 մ բարձրության վրա, չնայած որ կարող են հասնել 5000մ-ի: Սովորաբար վայրէջքի ժամանակ օդապարիկի զամբյուղը պառկում է կողքի վրա: Տուրիստները սովորաբար օդում են լինում 2 ժամից ոչ ավել, բայց 2016 թ.-ի հունվարի 24-ին մեր համերկրացիներից Ֆեդոր Կոնյուխովն ու Իվան Մենյաիլոն սահմանեցին համաշխարհային ռեկորդ, մնալով օդապարիկում 29 ժամ 15 րոպե:

Իսկ հիմա պատմական փաստեր.

1. 1785 թ.-ին հենց օդապարիկի ստեղծումից հետո Ժանպյեր Բլանշարը և դոկտոր Ջոն Ջեֆրիսը կտրեցին անցան Լա Մանշ նեղուցը, այն դեպքում երբ երկուսն էլ լողալ չգիտեին:

2. 18-19 րդ դարեր, մենամարտերի ժամանակաշրջան: Մենամարտեր եղան նաև օդապարիկների վրա, որոնցից առաջինը եղավ Փարիզում 1806 թ.- ին: Կրակված օդապարիկով աէրոնավտը անկում ապրեց և մահացավ:

3. Առաջին միջերկրյա ճանապարհորդությունը եղավ 1999 թ.-ին, ռեկորդակիրները դարձան Բրայան Ջոնսը և Բերտրան Պիկարը:

4. 2013 թ.-ին Ֆրանսիայում երկինք բարձրացան միաժամանակ 408 օդապարիկ, դա դարձան նոր համաշխարհային ռեկորդ:

 

Աղբյուր՝  http://billionnews.ru/transport/3705-interesnye-fakty-o-vozdushnyh-sharah.html 

0 Comments

Հոլի

Հոլին Հնդկաստանի գունազարդ տոներից մեկն է` բենգալյան Նոր տարին: Նշվում է Փհալգունի ամսվա լիալուսնի օրը, որը փետրվարից մարտ ամսվա միջև է գտնվում: Հոլին գարնան տոն է՝ լցված արևային լույսով և փարթամ ծաղկող բնության ուրախ խանդավառությամբ: Ըստ երևույթին նա մեծ է այն լեգենդներից, որով բացատրում են նրա ծագումը մեր օրերում: Այնտեղ կային աստվածությունների և բերքատվության ուժերի պատվին խմբակային էլեմենտները, որոնք մոտ էին աշխարհի ժողովուրդների տարբեր տոներին: Հոլի տոնը հաճախ կապում են նաև Կրիշնայի անվան հետ և նրա` հովիվների հետ խաղերի հետ, որոնք իրենց արտացոլումն էին գտել երկրային աշխարհում: Երիտասարդի և աղջկա սեթևեթանքները Հոլի տոնի ժամանակ նրանց սիրելի պարային թեման է: Երիտասարդը շեղում է աղջկա ուշադրությունը, նա ինչ որ բանի է նայում, իսկ տղան այդ պահին գունավոր փոշի է լցնում նրա վրա և ջրում ներկված ջրով: Աղջիկը նեղանում է, տղան ներողություն է խնդրում (բնութագրական ժեստ է ականջների բլթակներից բռնելը): Աղջիկը տղային ներում է և ի պատասխան նույնպես ջրում տղային գունավոր ջրով: Երիտասարդ մարդկանց համար հազվադեպ հնարավորություն է հնդկական բարքերի ընդհանուր խստության մեջ:

0 Comments

Ռեյ Բրեդբերիի ֆանտաստիկ ընտանիքը

 

Մեծ ֆանտաստ գրող Ռեյ Բրեդբերին մանկուց անուղղելի գրքասեր էր: Նա ամեն ինչ կարդում էր սկսած կոմիքսնեից և վերջացրած Դոստոևսկիով: Ընթերցանությունը փոխարինել էր նրա կրթությանը` նա ավարտել էր միայն միջնակարգ դպրոցը: Սակայն գրքերը դարձան նրա 《համալսարանները》, նվիրելով նրան գիտելիքներ տարբեր բնագավառներում: Եվ հենց դրանք գրող դառնալու և իր սեփական ֆանտաստիկ աշխարհները ստեղծելու ցանկություն առաջացրեցին: Նա գրում էր 《Ժյուլ Վեռնը իմ հայրն է եղել, Հերբերտ Ուելսը` խելացի քեռիս, Էդգար Պոն` արյունակից եղբայրս: Կոմիքսների հերոսներ Ֆլեշ Հորդոնը և Բակ Ռոջերսը` իմ եղբայրները և ընկերները: Ահա և ձեզ իմ ամբողջ հարազատությունը: Եվ կավելացնեմ, որ իմ մայրը, ամենայն հավանականությամբ, Մերի Շելլին էր, 《Ֆրանկենշտեինի》 ստեղծողը: Դե էլ ինչ ես կարող էի դառնալ այս ընտանիքում, եթե ոչ ֆանտաստ գրող:

0 Comments

  Ինչպես են վերամշակում ալյումինը

Էկոլոգիական աղետի հետ կապված հրատապ խնդիր է դառնում թափոնների օգտահանությունը: Որոշ իրերի երկրորդական օգտագործումը թույլ է տալիս կրճատել ածխաթթու գազի արտանետումը և խնայել բնական ռեսուրսները:

 Վերամշակմանը առավել պիտանի նյութերից է ալյումինը: Ամբողջ աշխարհում կազմակերպված է ալյումինե տարաների և այլ ջարդոնների վերամշակումը: Ալյումինի վերամշակումը կատարվում է մի քանի փուլով:

1. Մրրկային հոսանքի զատիչի օգնությամբ նյութը մաքրում են կենցաղային աղբից:

2. Մաքրված ջարդոնը կտրատում են և մանրացնում:

3. Փշրանքները ազատում են մագնեզիումից քիմիական կամ մեխանիկական եղանակով: Առաջին դեպքում հալած ջարդոնը անցկացնում են քլորի միջով, երկրորդ դեպքում մետաղը փոխազդում է ալյումինի քլորիդի կամ նատրիումի և կալիումի քլորիդների հետ:

4. Թթվային ռեակցիայի արդյունքում առաջանում է հումք, որից բլոկեր են մամլում:

5. Բլոկները տեղադրում են հատուկ վառարան, որտեղ +750ºC ջերմաստիճանում ձուլվում է մաքուր մետաղ:

6. Ալյումինից հեռացնում են խարամները:

7. Հալված նյութի մի մասը ենթարկում են սպեկտրոսկոպիկ վերլուծության, այսինքն, որոշում են մետաղի մեջ իոնների, մոլեկուլների և ատոմների քանակը, պարզում են, ինչպես են մասնիկները փոխազդում էլեկտրամագնիսական ճառագայթումների հետ: Դա անհրաժեշտ է հենց ալյումին ստանալու հաստատման համար:

8. Եթե պահանջվում է հատուկ ձուլվածք, մետաղը միացնում են պղնձի, ցինկի, սիլիցիումի և մագնեզիումի հետ:

9. Պատրաստի նյութը հանում են վառարանից:

Վերջնական արտադրանքը ստացվում է մամլված թերթերի կամ փոշու տեսքով: Արտադրողները առաջարկում են նաև ձուլակտորներ, մետաղաձուլ ձողեր, ձողիկներ, լարեր, ժապավեններ:

Ալյումինի երկրորդական վերամշակումները պահանջված են ավտոմոբիլային արդյունաբերության մեջ: Վերամշակված մետաղի մոտ 60%-ը օգտագործվում է մեքենայի մասերի պատրաստման համար: Բացի այդ ալյումինից ստացվում են հրակայուն ալյումինոսիլիկատային նյութեր, գազաստեղծ-պորոբետոն և պենոալյումին:

 

Վերամշակված ալյումինը պահպանում է սկզբնական հատկությունները, այդ իսկ պատճառով նրանից պատրաստված իրերը որակով չեն զիջում առաջնային արտադրանքին:

 

Թարգմանեց Սիրանուշ Ասատրյանը,

աղբյուրը՝ http://www.minipedia.org.ua/kak-pererabatyvayut-alyuminij/

0 Comments

Հեռուստատեսություն-աշխարհը արկղի մեջ

1936թ.-ին բրիտանական տեղեկատվական հեռուստաընկերությունը (BBC) կազմակերպեց առաջին կանոնավոր հասարակական հեռարձակումը: Սակայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը խանգարեց մասսայական ինֆորմացիայի այս նոր միջոցի տարածմանն ու զարգացմանը:

ԱՄՆ-ում սկզբնական շրջանում հեռուստատեսությունը առանձնապես ժողովրդականություն չէր վայելում: Մարդիկ նախընտրում էին ռադիո լսել: Սկզբում հեռուստատեսությունը սև ու սպիտակ էր, պատկերը փոքր և ոչ հստակ, և ձայնն էլ հեռու էր բավարար լինելուց: Սակայն 1950թ.-ին հեռուստատեսությամբ սկսեցին հաղորդել ԱՄՆ-ի բեյսբոլի գավաթակիրների առաջնության խաղերը: Շատ ամերիկացիներ տարված նայում էին այդ հեռարձակումները, իսկ հետո որոշեցին ձեռք բերել սեփական հեռուստացույցները:

Առաջին հեռուստատեսային հաղորդումները (հիմնականում կատակերգություններ, դրամաներ, սերիալներ) ստեղծվում էին ռադիոբեմադրությունների հիման վրա: Հետո հայտնվեցին ոստիկանական քրոնիկոնը, խաղային ծրագրերը, սպորտային ծրագրերը, նորությունները, ֆիլմերը, մանկական հաղորդումներ և այլն:

Հեռուստատեսային ընկերությունները` գործնական հարաբերություններով միացյալ կայանների խմբեր, ստանում էին եկամուտ վաճառելով եթերային ժամանակը տարբեր կոմերցիոն ընկերություններին: Հեռուստաընկերությունների մեծամասնությունը մինչ այժմ էլ գոյություն ունի շնորհիվ գովազդից ստացած եկամուտների:

Հեռուստատեսային հեռարձակումը աշխատում է մոտավորապես նույն սկզբունքով, ինչ որ ռադիոն: Հատուկ սարքավորման օգնությամբ նկարը և ձայնը փոխակերպվում են էլեկտրական ազդանշանների: Այդ ազդանշանները տարածվում են ռադիոալիքների տեսքով կամ ստորգետնյա մալուխների միջոցով: Առաջին դեպքում ազդանշաններն ընդունում է անհատական հեռուստատեսային ալեհավաքը: Հետո նրանք մտնում են հեռուստացույց, որը նորից վերածում է էլեկտրական ազդանշանները պատկերի և ձայնի:

1960-ականների կեսերին լայն տարածում գտավ գունավոր հեռուստատեսությունը, 1970-ականներին` մալուխայինը: 1980-ական թվականներին բոլորին հասանելի դարձան տեսաերիզներով տեսաձայնագրիչները, իսկ 1990-ականների վերջերին նրանց սկսեցին դուրս մղել DVD-նվագարկիչները: 20-րդ դարի վերջին տասնամյակում ի հայտ եկավ բարձր հստակությամբ թվային հեռուստատեսությունը, որը ապահովում է պատկերի և ձայնի լավ որակ:

Եվս մեկ քայլ առաջ դարձավ արբանյակային հեռուստատեսությունը, որը հաղորդումները հեռարձակում էր մերձերկրային ուղեծրի վրա գտնվող արբանյակի միջոցով:

 

Տեխնոլոգիաները ժամանակի ընթացքում կատարելագործվում են, սակայն մի բան անփոփոխ է՝ աշխարհը ճանաչելու մարդկային ցանկությունը, և հեռուստատեսության դերը դրանում անվիճելի է:

 

Թարգմանեց Սիրանուշ Ասատրյանը,

աղբյուրը՝ http://www.minipedia.org.ua/televidenie-mir-v-yashhike/  

1 Comments

Տոնածառի պատմությունը

Հազարավոր տարիներ շարունակ մշտադալար եղևնիները օգտագործվում են ձմեռային փառատոնները նշելու համար: 

Ոչ ոք լիովին համոզված չէ, թե երբ են առաջին անգամ եղևնիները օգտագործվել որպես տոնածառներ: Հավանաբար 1000 տարի առաջ Հյուսիսային Եվրոպայում: Առաջին տոնածառերը կախված էին ջահերից, թարս ուղղությամբ: 

Read More 1 Comments

Սուրբ Ծննդյան գույները

Մի քանի գույներ կան, որոնք կապված են Սուրբ Ծննդյան հետ: Հիմնականում օգտագործվում են կարմիրը, կանաչը և ոսկեգույնը: Իսկ ինչո՞ւ հենց այդ գեւյները, և ի՞նչ են դրանք խորհրդանշում:

Գույները և դրանց նշանակությունները հիմնականում գալիս են Արևմտյան և Հյուսիսային Եվրոպաների սովորույթներից և ավանդություններից: Այնտեղ Սուրբ Ծնունդը գտնվում է ձմռան մեջտեղում, երբ շատ մութ ու ցուրտ է:



Read More 0 Comments

Մխիթարյան միաբանություն

Վանական գիտնականները հին հայերենից լատիներեն և եվրոպական լեզուներից հայերեն սկսեցին կատարել թարգմանություններ: Մխիթար Սեբաստացին իր առջև դրեց հսկայական խնդիր, որը փայլուն կատարեցին մխիթարյանների երկու-երեք սերունդներ.  կորցրած, բայց հայերեն ձեռագրերում պահպանված քրիստոնեական քաղաքակրթության արժեքները փոխանցել Եվրոպային: Դա մի կողմից: Մյուս կողմից թարգմանել հայերեն և հայ ժողովրդին փոխանցել եվրոպական մշակույթի, գիտության, գրականության ձեռքբերումներ: Այդպես Հայաստանը ձեռք բերեց հարստություններ, որոնք նույնիսկ դժվար է թվարկելը:

Բայրոնը բառացիորեն սիրահարվեց մխիթարյաններին, սկսեց լուրջ զբաղվել հայերենով, նույնիսկ կազմեց քերականության ձեռնարկ անգլիացիների համար, որպեսզի նրանք էլ կարողանան ուսումնասիրել հայերեն լեզուն: Հիանալի առիթ է հիշել մեծ բանաստեղծին: Դեպի Բայրոնի բլուր տանում են մի քանի աստիճաններ: Նա հաճախ էր լինում կղզում, նստում էր այստեղ, նայում էր անվերջ վազող ալիքներին: Աշխատում էր այս մարմարյա սեղանի շուրջ, բանաստեղծություններ էր գրում: Հայոց լեզուն ուսումնասիրելիս` Բայրոնը դժվարություններ էր ունենում:

Ի դեպ, հայոց լեզուն նրան ուսուցանում էր լուրջ հետազոտող, բանասեր Հարություն Ավգերյանը` << Չայլդ Հարոլդ>>-ի թարգմանիչը: Իսկ նրա ավագ եղբայր Մկրտիչը՝ նույնպես մխիթարյան, հռչակվել էր բազմահատորանի <<Հայոց լեզվի բառարան>>-ով:


Ким Бакши “Из монастыря о любви”

Թարգմանեց Սիրանուշ Ասատրյանը:

0 Comments

Քամին

The Wind
by Robert Louis Stevenson



I saw you toss the kites on high 

And blow the birds about the sky; 
And all around I heard you pass, 
Like ladies' skirts across the grass-- 
                  O wind, a-blowing all day long, 
                  O wind, that sings so loud a song! 

I saw the different things you did, 
But always you yourself you hid. 
I felt you push, I heard you call, 
I could not see yourself at all-- 
                 O wind, a-blowing all day long, 
                 O wind, that sings so loud a song! 

O you that are so strong and cold, 
O blower, are you young or old? 
Are you a beast of field and tree, 
Or just a stronger child than me? 
                O wind, a-blowing all day long, 
                O wind, that sings so loud a song!



Read More 0 Comments

Հետաքրքիր փաստեր սողունների մասին

Read More 4 Comments

Քլամիդոմոնադների բազմացումը

Read More 0 Comments

Պտերների բազմացումը

0 Comments

Ամեոբաների մասին

Read More 0 Comments

Թիթեռնիկներ

Հետաքրքիր թիթեռնիկները

<<Նրանք երկնքի հիանալի նվեր են: Այդ պատժառով այդպիսի նվերը արժանի է կայսրուհուն: Մի՞ թե զարդերի ադամանդները կհամեմատվեն Արարչի ստեղծածի հետ:>>

Այդպես էր բացատրում Եվգենյան, Ֆրանսիայի կայսր՝ Նապոլեոն III կինը, թե ինչու իր ստացած բոլոր նվերներից ամենից շատը ուրախացավ կենդանի թիթեռնիկների համար:

Եվգենյան արտասովոր քաղաքական գոծիչ էր, մեկը այն ժամանակվա առաջին գեղեցկուհիներից, նորաձևության օրենսդիր, թիթեռների գնահատող, նորաձևություն դարձրեց ձմեռային այգիներում թիթեռներ պահելը, նաև կենդանի թիթեռներից հրավառություններ:

Եվգենյայի պատվին անվանվել է թիթեռների մի տեսակը:

Գունավորման բազմազանությամբ թիթեռները չունեն մրցակից: Ամենամեծ թիթեռի թևերի բացվածքը 30 սմ է, իսկ ամենափոքրինը՝ 2 սմ: Մի կարգի սահմաններում մասշտաբների այդպիսի բազմազանությունչկա կենդանիների ոչ մի դասում:

Շատ ժամանակակից տեխնոլոգիաներ թիթեռների բացառիկ նվերն են: Գիտնականները բացահայտել են թիթեռների թեփուկավոր թևերի գաղտնիքը: Նրանք բարձրացնում են թռչողականությունը, պահպանում են ջերմային հավասարակշռությունը: Եվ ահա, խնդրեմ մարդիկ, ստացեք ավիածածկույթ, որը կտրուկ իջեցնում է ուղղաթիռների թրթռումը և պտուտակների աղմուկը, բարձրացնում է վեր բարձրանալու արագությունը և շարժունակությունը:

Եվ նաև գերշարժուն պարաշյուտներ: Եվ գաղափարներ տեխնիկայի սառեցման նորագույն միջոցների համար:

Ինչ վերաբերվում է գունավորմանը, պարզվում է՝ թիթեռների թևերի այդպես կոչված օպտիկական թեփուկները կառուցված են ավելի հուսալի և աշխատում են ավելի այդյունավետ, քան ժամանակակից լուսադիոդները որակյալ հեռուստացույցներում և մոնիտորներում:

Քանի որ խոսում ենք թեփուկավոր միջատների օգտակարության մասին, հիշենք, որ նրանք բույսերի լավագույն (մեղուներից հետո) փոշոտողներն են: Ծաղիկների շատ տեսակներ փոշոտվում են միայն թիթեռների որոշակի տեսակներով: Հուքը բնական մետաքսի և չեսուչայի համարդա նվեր է համապատասխանաբար շերամի և չինական կաղնու սիրամարգաչկիկ:

Շատ բաների համար թիթեռները արժանի են հարգանքի:

 

Թիթեռները մարմնավորում են մեր նվիրական երազանքները: Ով չի ուզենա լինել գեղեցիկ, ազատ, երջանկությամբ թևավորված! Նրանք հիշեցնում են մեզ, որ կյանքը վաղանցուկ է, ինչու՞ այն ծախսել վհատության վրա: Ընդունեք ամեն օրը որպես նվեր, ուրախացեք և ուրախացրեք ուրիշներին:

Read More 2 Comments